ਲੋਕ ਮਨਾਂ ’ਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ

40 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਫ਼ਿਲਮੀ ਦੁਨੀਆਂ ’ਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਨਾਲੋ-ਨਾਲ ਕਈ ਅਜ਼ੀਜ਼ ਅਦਾਕਾਰਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਹੋਇਆ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਫ਼ਨ, ਸ਼ੁਹਰਤ ਅਤੇ ਬੁਲੰਦੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਾਰ ਨਹੀਂ ਕਈ ਵਾਰ ਝੁਕ ਕੇ ਸਲਾਮ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਅਜਿਹੇ ਮਹਾਨ ਸਿਤਾਰਿਆਂ ’ਚ ਇੱਕ ਨਾਂ ਜਨਾਬ ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਵੀ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬੋਲਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਅਤੇ ਲਰਜ਼ਦੇ ਹੋਠਾਂ ਨੇ ਸੰਵਾਦ-ਅਦਾਇਗੀ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਦਿਸ਼ਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ। ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਅੱਧੀ ਸਦੀ ਫ਼ਿਲਮੀ ਦੁਨੀਆਂ ’ਚ ਗੁਜ਼ਾਰਨ ਅਤੇ ਕੁੱਲ 60 ਫ਼ਿਲਮਾਂ ’ਚ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਇਹ ਅਦਾਕਾਰ ਆਪਣਾ 90ਵਾਂ ਜਨਮ-ਦਿਨ ਮਨਾਉਣ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।  5 ਫੁੱਟ 10 ਇੰਚ ਲੰਮੇ ਭਾਰਤੀ ਸਿਨੇਮੇ ਦੇ ਇਸ ਅਜ਼ੀਜ਼ ਅਦਾਕਾਰ ਦਾ ਜਨਮ 11 ਦਸੰਬਰ 1922 ਦਿਨ ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ਾਵਰ (ਹੁਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਦੇ ਮੁਸਲਿਮ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਫਲਾਂ ਦੇ ਸੌਦਾਗਰ ਗ਼ੁਲਾਮ ਸਰਵਰ ਖ਼ਾਨ ਅਤੇ ਆਇਸ਼ਾ ਬੇਗ਼ਮ ਦੇ ਘਰ ਪੰਜਵੀਂ ਸੰਤਾਨ ਦੇ ਰੂਪ ’ਚ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਸਲੀ ਨਾਂ ਮੁਹੰਮਦ ਯੂਸਫ਼ ਖ਼ਾਨ ਸੀ ਅਤੇ ਫ਼ਿਲਮੀ ਨਾਂ ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। 12 ਭੈਣ-ਭਰਾਵਾਂ ’ਚੋਂ ਇਕੱਲੇ ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਫ਼ਿਲਮੀ ਦੁਨੀਆਂ ’ਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਅਜਿਹੇ ਅਦਾਕਾਰ ਸਾਬਤ ਹੋਏ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਭਿਨੈ-ਸ਼ੈਲੀ ਹੋਰਨਾਂ ਨਾਲੋਂ ਅਲਹਿਦਾ  ਸੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਆਮ ਨੌਜਵਾਨ ਬਲਕਿ ਬਾਅਦ ’ਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਅਦਾਕਾਰਾਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਦੀ ਪੂਰੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਮੁਤਾਸਿਰ ਹੋਈ। ਰਾਜੇਸ਼ ਖੰਨਾ ਅਤੇ ਅਮਿਤਾਭ ਬਚਨ ਵਰਗੇ ਸੁਪਰ-ਸਟਾਰ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੋਂ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਨਾ ਬਚਾ ਸਕੇ। ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਵੱਖਰੇ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸੰਵਾਦ ਅਦਾਇਗੀ ਨੂੰ ਅਪਣਾਇਆ। ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਮਜ਼ਾਹੀਆ ਅਦਾਕਾਰ ਓਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨੇ ‘ਆਦਮੀ’ ਵੇਖ ਕੇ ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਨੂੰ ਮੁਬਾਰਕਬਾਦ ਦਿੰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਯਕੀਨ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ਕਿ ਫ਼ਨ ਐਨੀ ਬੁਲੰਦੀ ’ਤੇ ਵੀ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਦੇ ਲੰਮੇਰੇ ਫ਼ਿਲਮੀ ਸਫ਼ਰ, ਸਫ਼ਲਤਾ, ਆਹਲਾ-ਅਦਾਕਾਰੀ ਅਤੇ ਜਾਦੂਈ ਸੰਵਾਦ-ਅਦਾਇਗ਼ੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਸ਼ਬਦਾਂ ਅਤੇ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ। ਮਰਹੂਮ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਪੰਡਿਤ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਰਾਮ-ਲੀਲ੍ਹਾ ਗਰਾਊਂਡ ’ਚ ਆਖਿਆ ਸੀ ਕਿ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੇ ਕੋਨੇ-ਕੋਨੇ ’ਚ ਸਿਰਫ਼ ਦੋ ਬੰਦਿਆਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਨੂੰ ਬਾਰੀਕੀ ਨਾਲ ਸੁਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ‘ਇੱਕ ਮੇਰੀ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਦਲੀਪ ਸਾਹਿਬ ਦੀ’। ਸ਼ਾਇਦ ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਯਾਤਰੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਭਾਰਤ ’ਚ ਦੋ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵੇਖਣ ਲਾਇਕ ਹਨ, ਇੱਕ ਤਾਜ-ਮਹਿਲ, ਜਿਸ ’ਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਮੁਹੱਬਤ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਯਾਦਗਾਰ ਦਫ਼ਨ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ। ਦਲੀਪ ਸਾਹਿਬ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅੱਜ ਸਿਤਾਰੇ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਅਤੇ ਸ਼ਰਤਾਂ ’ਤੇ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ’ਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ਐਪਰ ਇੱਕ ਜ਼ਮਾਨਾ ਅਜਿਹਾ ਵੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਸਾਨੂੰ ਸਖ਼ਤ ਨਿਯਮਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ। ਮੈਨੂੰ ਯਾਦ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਬੰਬੇ ਟਾਕੀਜ਼ ’ਚ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਇੱਕ ਵਾਰ ਸ਼ੋਖ਼ ਲਿਬਾਸ ਪਾ ਕੇ ਸਟੂਡੀਓ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਚਿਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਕਿ ਆਇੰਦਾ ਸਾਦੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾ ਕੇ ਹੀ ਸਟੂਡੀਓ ਆਵਾਂ। ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਸਟੂਡੀਓ ’ਚ ਸਿਗਰਟ ਪੀਣ ਦੇ ਗੁਨਾਹ ਦੇ ਲਈ ਮੈਨੂੰ 100 ਰੁਪਏ ਜੁਰਮਾਨਾ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਮੈਂ ਅਤੇ ਰਾਜ ਕਪੂਰ ਅਮੂਮਨ ਸਟੂਡੀਓ ਛੱਡ ਕੇ ਦੁਪਹਿਰ ਦਾ ਸ਼ੋਅ ਵੇਖਣ ਦੇ ਲਈ ਮਲਕੜੇ ਜਿਹੇ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦੇ ਸਾਂ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਇੰਟਰਵਲ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਬੰਬੇ ਟਾਕੀਜ਼ ਦੀ ਮਾਲਕਣ ਦੇਵਿਕਾ ਰਾਣੀ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਵੇਖ ਲਿਆ। ਬੜੇ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੱਦ ਕੇ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਆਈਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ ਰਾਮਾਰਾਵ ਤੇ ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਜਮਸ਼ੇਦਜੀ ਟਾਟਾ ਕੋੋਲ ਮੇਰੀ ਖ਼ਾਸੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਕੀਤੀ। ਮੈਂ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਚੱਲੋ ਗ਼ਲਤੀ ਮੁਆਫ਼ ਹੋ ਗਈ ਪਰ ਇਹ ਭਰਮ ਅਗਲੀ ਪਹਿਲੀ ਤਾਰੀਖ਼ ਨੂੰ ਟੁੱਟ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਖ਼ਜ਼ਾਨਚੀ ਨੇ ਤਨਖ਼ਾਹ ਦਿੰਦੇ ਵੇਲੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਬਿਨਾਂ ਇਜਾਜ਼ਤ ਸਟੂਡੀਓ ਛੱਡ ਕੇ ਸਿਨੇਮਾ ਵੇਖਣ ਜਾਣ ਦੇ ਜੁਰਮ ’ਚ ਤੁਹਾਡੀ ਤਨਖ਼ਾਹ ’ਚੋਂ 100 ਰੁਪਏ ਕੱਟ ਲਏ ਗਏ ਹਨ। ਉਹ ਦਿਨ ਸਨ ਅਤੇ ਅੱਜ ਦੇ ਦਿਨ ਹਨ। ਪਹਿਲਾਂ ਅਸੀਂ ਵਕਤ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤ ’ਚ ਸੀ ਤੇ ਹੁਣ ਵਕਤ ਸਿਤਾਰਿਆਂ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤ ’ਚ ਹੈ। ਸਾਰਿਆਂ ਦੇ ਮਿਜ਼ਾਜ ਬਦਲ ਗਏ ਹਨ।

ਬਹੁਪੱਖੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦੇ ਮਾਲਕ ਸਿੱਧੇ-ਸਾਦੇ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਹੀਰੋ ਰਾਜ ਕਪੂਰ ਨੇ ਜਦੋਂ ਵੀ ਦੁਖਾਂਤਕ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ’ਚ ਹੱਥ ਅਜ਼ਮਾਇਆ ਤਾਂ ਉਹ ਅਵਾਮ ਦੁਆਰਾ ਮੁਕੰਮਲ ਨਕਾਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ। ਉਹ ਇਸ ਲਈ ਵੀ ਕਿ ਦੁਖਾਂਤਕ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ’ਚ ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਐਨੇ ਭਾਅ ਗਏ ਸਨ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸੇ ਦੂਜੇ ਕਲਾਕਾਰ ਨੂੰ ਸਹਿਣ ਕਰਨ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਇਹ ਵੀ ਹੈਰਤ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਦਲੀਪ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਜਿਸ ਸਾਲ ਕੋਈ ਟ੍ਰੈਜਿਡੀ ਫ਼ਿਲਮ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇੱਕ ਮਜ਼ਾਹੀਆ ਫ਼ਿਲਮ ਵੀ। ਮਸਲਨ ਅੰਦਾਜ਼ ਦੇ ਸਾਲ ਸ਼ਬਨਮ ਅਤੇ ਦਾਗ਼ ਦੇ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਨ  ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤਕ ਕਿ ਜਿਸ ਸਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ ਦੇਵਦਾਸ ਨੁਮਾਇਸ਼ ਹੋਈ ਉਸੇ ਸਾਲ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੁਪਰਹਿੱਟ ਕਾਮੇਡੀ ਫ਼ਿਲਮ ਆਜ਼ਾਦ ਨੇ ਤਹਿਲਕਾ ਮਚਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਲੋਕ ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਨੂੰ ‘ਟ੍ਰੈਜਿਡੀ ਕਿੰਗ’ ਹੀ ਮੰਨਦੇ ਰਹੇ।

ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਸਾਲ 1966 ’ਚ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਬੂਬਾ ਦੀ ਪਰੀਆਂ ਵਰਗੀ ਸੁਨੱਖੀ ਧੀ ਸ਼ਾਇਰਾ ਬਾਨੋ ਨਾਲ ਨਿਕਾਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ ਤੇ ਨਸੀਮ ਬਾਨੋ, ਦਲੀਪ ਦੀ ਸੱਸ ਬਣ ਗਈ। ਇਸ ਅਨੋਖੇ ਵਿਆਹ ਵੇਲੇ ਦਲੀਪ ਦੀ ਉਮਰ 44 ਸਾਲ ਅਤੇ ਸਾਇਰ ਬਾਨੋ ਦੀ ਉਮਰ ਮਹਿਜ਼ 22 ਸਾਲ ਸੀ।

ਦਲੀਪ ਸਾਹਿਬ ’ਤੇ ਫ਼ਿਲਮਾਏ ਗਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਦੇ ਗੀਤ  ਅੱਜ ਵੀ ਗੁਣ-ਗੁਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਯੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕੇ ਮੇਲੇ ਦੁਨੀਆਂ ਮੇਂ ਕਮ ਨਾ ਹੋਂਗੇ, ਐ ਦਿਲ ਮੁਝੇ ਐਸੀ ਜਗ੍ਹਾ ਲੈ ਚਲ ਯਹਾਂ ਕੋਈ ਨਾ ਹੋ, ਮਿਲਤੇ ਹੀ ਆਂਖੇਂ ਦਿਲ ਹੂਆ ਦੀਵਾਨਾ ਕਿਸੀ ਕਾ, ਦੇਖ ਲੀਆ ਮੈਨੇਂ ਕਿਸਮਤ ਕਾ ਤਮਾਸ਼ਾ,ਆਜ ਪੁਰਾਨੀ ਰਾਹੋਂ ਸੇ ਕੋਈ ਹਮੇਂ ਆਵਾਜ਼ ਨਾ ਦੇ ਆਦਿ। ਅੱਜ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਦਾਕਾਰੀ ਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਬੇਤਾਜ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਮਹਾਨ ਅਦਾਕਾਰ ਨੂੰ ਸਲਾਮ! ਰੱਬ! ਇਸ ਮਹਾਨ ਹਸਤੀ ਦੀ ਉਮਰ ਦਰਾਜ਼ ਕਰੇ।

Posted On December - 8 - 2012

-ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ 
* ਮੋਬਾਈਲ:97805-09545