ਸੀਮਾਬ ਅਕਬਰਾਬਾਦੀ

ਸੀਮਾਬ ਅਕਬਰਾਬਾਦੀ (੫ ਜੂਨ ੧੮੮੨-੩੧ ਜਨਵਰੀ ੧੯੫੧) ਦਾ ਜਨਮ ਆਗਰੇ ਵਿਚ ਮੁਹੰਮਦ ਹੁਸੈਨ ਸਦੀਕੀ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਖ਼ੁਦ ਉਰਦੂ ਦੇ ਇਕ ਉੱਘੇ ਕਵੀ ਸਨ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ੧੯੨੩ ਵਿਚ ਕਸਰ-ਉਲ-ਅਦਾਬ ਨਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਸੰਸਥਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਮਾਸਿਕ ਪੱਤਰ 'ਪੈਮਾਨਾ' ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ੧੯੨੯ ਵਿਚ ਸਪਤਾਹਿਕ 'ਤਾਜ' ਅਤੇ ੧੯੩੦ ਵਿਚ ਮਾਸਿਕ ਰਸਾਲਾ 'ਸ਼ਾਇਰ' ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਨੇਸਤਾਨ, ਇਲਹਾਮ-ਏ-ਮੰਜ਼ੂਮ, ਕਾਰ-ਏ-ਇਮਰੋਜ਼, ਕਲੀਮ-ਏ-ਅਜਮ, ਦਸਤੂਰ-ਉਲ-ਇਸਲਾਹ, ਸਾਜ਼-ਓ-ਆਹੰਗ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ-ਗੀਤਾ, ਆਲਮ ਆਸ਼ੂਲ, ਸਦਰਾਹ ਅਲਮੰਤਾਹ, ਸ਼ੇਰ-ਏ-ਇਨਕਲਾਬ, ਲੋਹ-ਏ-ਮਹਫ਼ੂਜ਼, ਵਹੀ-ਏ-ਮੰਜ਼ੂਮ

ਸੀਮਾਬ ਅਕਬਰਾਬਾਦੀ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ

1. ਨਸੀਮ-ਏ-ਸੁਬਹ ਗੁਲਸ਼ਨ ਮੇਂ ਗੁਲੋਂ ਸੇ ਖੇਲਤੀ ਹੋਗੀ

ਨਸੀਮ-ਏ-ਸੁਬਹ ਗੁਲਸ਼ਨ ਮੇਂ ਗੁਲੋਂ ਸੇ ਖੇਲਤੀ ਹੋਗੀ
ਕਿਸੀ ਕੀ ਆਖ਼ਿਰੀ ਹਿਚਕੀ ਕਿਸੀ ਕੀ ਦਿਲ-ਲਗੀ ਹੋਗੀ

ਤੇਰੇ ਕਦਮੋਂ ਪੇ ਸਰ ਹੋਗਾ ਕਜ਼ਾ ਸਰ ਪੇ ਖੜੀ ਹੋਗੀ
ਫਿਰ ਉਸ ਸਜਦੇ ਕਾ ਕਯਾ ਕਹਨਾ ਅਨੋਖੀ ਬੰਦਗੀ ਹੋਗੀ

ਤੁਮ੍ਹੇਂ ਦਾਨਿਸਤਾ ਮਹਫ਼ਿਲ ਮੇਂ ਜੋ ਦੇਖਾ ਹੋ ਤੋ ਮੁਜਰਿਮ ਹੂੰ,
ਨਜ਼ਰ ਆਖ਼ਿਰ ਨਜ਼ਰ ਹੈ ਬੇ-ਇਰਾਦਾ ਉਠ ਗਈ ਹੋਗੀ

ਮਜ਼ਾ ਆ ਜਾਯੇਗਾ ਮਹਸ਼ਰ ਮੇਂ ਕੁਛ ਸੁਨਨੇ ਸੁਨਾਨੇ ਕਾ,
ਜ਼ੁਬਾਂ ਹੋਗੀ ਹਮਾਰੀ ਔਰ ਕਹਾਨੀ ਆਪ ਕੀ ਹੋਗੀ

ਸਰ-ਏ-ਮਹਫ਼ਿਲ ਬਤਾ ਦੂੰਗਾ ਸਰ-ਏ-ਮਹਸ਼ਰ ਦਿਖਾ ਦੂੰਗਾ,
ਹਮਾਰੇ ਸਾਥ ਤੁਮ ਹੋਗੇ ਯੇ ਦੁਨੀਯਾ ਦੇਖਤੀ ਹੋਗੀ

ਯਹੀ ਆਲਮ ਰਹਾ ਪਰਦਾਨਸ਼ੀਨੋਂ ਕਾ ਤੋ ਜ਼ਾਹਿਰ ਹੈ,
ਖ਼ੁਦਾਈ ਆਪ ਸੇ ਹੋਗੀ ਨ ਹਮ ਸੇ ਬੰਦਗੀ ਹੋਗੀ

ਤਾਅਜੁਬ ਕਯਾ ਲਗੀ ਜੋ ਆਗ ਐ ''ਸੀਮਾਬ'' ਸੀਨੇ ਮੇਂ,
ਹਜ਼ਾਰੋਂ ਦਿਲ ਮੇ ਅੰਗਾਰੇ ਭਰੇ ਥੇ ਲਗ ਗਈ ਹੋਗੀ

(ਕਜ਼ਾ=ਮੌਤ, ਨਸੀਮ=ਹਵਾ, ਦਾਨਿਸਤਾ=ਜਾਣ ਬੁਝ ਕੇ,
ਮਹਸ਼ਰ=ਫੈਸਲੇ ਦਾ ਦਿਨ, ਜ਼ਾਹਿਰ=ਸਪਸ਼ਟ)

2. ਮਜ਼ਦੂਰ

ਗਰਦ ਚੇਹਰੇ ਪਰ, ਪਸੀਨੇ ਮੇਂ ਜਬੀਂ ਡੂਬੀ ਹਈ
ਆਂਸੁਓਂ ਮੇ ਕੋਹਨੀਯੋਂ ਤਕ ਆਸਤੀਂ ਡੂਬੀ ਹੁਈ

ਪੀਠ ਪਰ ਨਾਕਾਬਿਲੇ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਇਕ ਬਾਰੇ ਗਿਰਾਂ
ਜ਼ੋਫ਼ ਸੇ ਲਰਜ਼ੀ ਹੁਈ ਸਾਰੇ ਬਦਨ ਕੀ ਝੁਰਰੀਯਾਂ

ਹੱਡੀਯੋਂ ਮੇਂ ਤੇਜ਼ ਚਲਨੇ ਸੇ ਚਟਖ਼ਨੇ ਕੀ ਸਦਾ
ਦਰਦ ਮੇਂ ਡੂਬੀ ਹੁਈ ਮਜਰੂਹ ਟਖ਼ਨੇ ਕੀ ਸਦਾ

ਪਾਂਵ ਮਿੱਟੀ ਕੀ ਤਹੋਂ ਮੇਂ ਮੈਲ ਸੇ ਚਿਕਟੇ ਹੁਏ
ਏਕ ਬਦਬੂਦਾਰ ਮੈਲਾ ਚੀਥੜਾ ਬਾਂਧੇ ਹੁਏ

ਜਾ ਰਹਾ ਹੈ ਜਾਨਵਰ ਕੀ ਤਰਹ ਘਬਰਾਤਾ ਹੁਆ
ਹਾਂਪਤਾ, ਗਿਰਤਾ, ਲਰਜ਼ਤਾ, ਠੋਕਰੇਂ ਖਾਤਾ ਹੁਆ

ਮੁਜ਼ਮਹਿਲ ਬਾਮਾਂਦਗੀ ਸੇ ਔਰ ਫ਼ਾਕੋਂ ਸੇ ਨਿਢਾਲ
ਚਾਰ ਪੈਸੇ ਕੀ ਤਵੱਕੋ ਸਾਰੇ ਕੁਨਬੇ ਕਾ ਖ਼ਯਾਲ

ਅਪਨੀ ਖ਼ਿਲਕਤ ਕੋ ਗੁਨਾਹੋਂ ਕੀ ਸਜ਼ਾ ਸਮਝੇ ਹੁਏ
ਆਦਮੀ ਹੋਨੇ ਕੋ ਲਾਨਤ ਔਰ ਬਲਾ ਸਮਝੇ ਹੁਏ

ਇਸਕੇ ਦਿਲ ਤਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਜਾਤੀ ਨਹੀਂ
ਭੂਲ ਕਰ ਭੀ ਇਸਕੇ ਹੋਂਠੋਂ ਤਕ ਹਸੀਂ ਆਤੀ ਨਹੀਂ

(ਜਬੀਂ=ਮੱਥਾ, ਮਜ਼ਰੂਹ=ਜ਼ਖ਼ਮੀ, ਮੁਜ਼ਮਹਿਲ=ਥੱਕਿਆ
ਹੋਇਆ, ਬਾਮਾਂਦਗੀ=ਕਮਜ਼ੋਰੀ)

3. ਯੇ ਕਯਾ ਜਾਨੇ ਮੇਂ ਜਾਨਾ ਹੈ

ਯੇ ਕਯਾ ਜਾਨੇ ਮੇਂ ਜਾਨਾ ਹੈ, ਜਾਤੇ ਹੋ ਖ਼ਫ਼ਾ ਹੋਕਰ
ਮੈਂ ਤਬ ਜਾਨੂ ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਸੇ ਚਲੇ ਜਾਓ ਜੁਦਾ ਹੋਕਰ

ਕਯਾਂਤ ਤਕ ਉੜੇਗੀ ਦਿਲ ਸੇ ਉਠਕਰ ਖ਼ਾਕ ਆਂਖੋਂ ਤਕ,
ਇਸੀ ਰਾਸਤੇ ਗਯਾ ਹੈ ਹਸਰਤੋਂ ਕਾ ਕਾਫ਼ਿਲਾ ਹੋਕਰ

ਤੁਮ੍ਹੀਂ ਅਬ ਦਰਦ-ਏ-ਦਿਲ ਕੇ ਨਾਮ ਸੇ ਘਬਰਾਯੇ ਜਾਤੇ ਹੋ,
ਤੁਮ੍ਹੀਂ ਤੋ ਦਿਲ ਮੇਂ ਸ਼ਾਯਦ ਆਏ ਥੇ ਦਰਦ-ਏ-ਆਸ਼ਿਯਾਂ ਹੋਕਰ

ਯੂੰ ਹੀ ਹਮਦਮ ਘੜੀ ਭਰ ਕੋ ਮਿਲਾ ਕਰਤੇ ਤੋ ਬਿਹਤਰ ਥਾ,
ਕਿ ਦੋਨੋ ਵਕਤ ਜੈਸੇ ਰੋਜ਼ ਮਿਲਤੇ ਹੈਂ ਜੁਦਾ ਹੋਕਰ

4. ਸ਼ਬ-ਏ-ਗ਼ਮ ਐ ਮੇਰੇ ਅੱਲਾਹ ਬਸਰ ਭੀ ਹੋਗੀ

ਸ਼ਬ-ਏ-ਗ਼ਮ ਐ ਮੇਰੇ ਅੱਲਾਹ ਬਸਰ ਭੀ ਹੋਗੀ
ਰਾਤ ਹੀ ਰਾਤ ਰਹੇਗੀ ਕੇ ਸਹਰ ਭੀ ਹੋਗੀ

ਮੈਂ ਯੇ ਸੁਨਤਾ ਹੂੰ ਕੇ ਵੋ ਦੁਨੀਯਾ ਕੀ ਖ਼ਬਰ ਰਖਤੇ ਹੈਂ,
ਜੋ ਯੇ ਸਚ ਹੈ ਤੋ ਉਨਹੇਂ ਮੇਰੀ ਖ਼ਬਰ ਭੀ ਹੋਗੀ

ਚੈਨ ਮਿਲਨੇ ਸੇ ਹੈ ਉਨ ਕੇ ਨ ਜੁਦਾ ਰਹਨੇ ਸੇ,
ਆਖ਼ਿਰ ਐ ਇਸ਼ਕ ਕਿਸੀ ਤਰਹ ਬਸਰ ਭੀ ਹੋਗੀ

(ਸ਼ਬ=ਰਾਤ, ਸਹਰ=ਸੁਬਹ)

5. ਨਾਮਾ ਗਯਾ ਕੋਈ ਨ ਕੋਈ ਨਾਮਾਬਰ ਗਯਾ

ਨਾਮਾ ਗਯਾ ਕੋਈ ਨ ਕੋਈ ਨਾਮਾਬਰ ਗਯਾ
ਤੇਰੀ ਖ਼ਬਰ ਨ ਆਈ ਜ਼ਮਾਨਾ ਗੁਜ਼ਰ ਗਯਾ

ਹੰਸਤਾ ਹੂੰ ਯੂੰ ਕਿ ਹਿਜਰ ਕੀ ਰਾਤੇਂ ਗੁਜ਼ਰ ਗਈਂ,
ਰੋਤਾ ਹੂੰ ਯੂੰ ਕਿ ਲੁਤਫ਼-ਏ-ਦੁਆ-ਏ-ਸਹਰ ਗਯਾ

ਅਬ ਮੁਝ ਕੋ ਹੈ ਕਰਾਰ ਤੋ ਸਬ ਕੋ ਕਰਾਰ ਹੈ,
ਦਿਲ ਕਯਾ ਠਹਰ ਗਯਾ ਕਿ ਜ਼ਮਾਨਾ ਗੁਜ਼ਰ ਗਯਾ

ਯਾ ਰਬ ਨਹੀਂ ਮੈਂ ਵਾਕਿਫ਼-ਏ-ਰੁਦਾਦ-ਏ-ਜ਼ਿੰਦਗੀ,
ਇਤਨਾ ਹੀ ਯਾਦ ਹੈ ਕਿ ਜੀਯਾ ਔਰ ਮਰ ਗਯਾ

(ਨਾਮਾ=ਚਿੱਠੀ, ਨਾਮਾਬਰ=ਡਾਕੀਆ, ਹਿਜਰ=
ਜੁਦਾਈ, ਲੁਤਫ਼=ਮਜ਼ਾ,)

6. ਨ ਹੋ ਗਰ ਆਸ਼ਨਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ

ਨ ਹੋ ਗਰ ਆਸ਼ਨਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ
ਬੁਤ ਕਿਸੀ ਕਾ ਖ਼ੁਦਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ

ਤੁਮ ਭੀ ਉਸ ਵਕਤ ਯਾਦ ਆਤੇ ਹੋ,
ਜਬ ਕੋਈ ਆਸਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ

ਦਿਲ ਮੇਂ ਕਿਤਨਾ ਸੁਕੂਨ ਹੋਤਾ ਹੈ,
ਜਬ ਕੋਈ ਮੁਦਾਵਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ

ਹੋ ਨ ਜਬ ਤਕ ਸ਼ਿਕਾਰ-ਏ-ਨਾਕਾਮੀ,
ਆਦਮੀ ਕਾਮ ਕਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ

ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਥੀ ਸ਼ਬਾਬ ਤਕ 'ਸੀਮਾਬ',
ਅਬ ਕੋਈ ਸਾਨੇਹਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ

(ਆਸ਼ਨਾ=ਜਾਣਕਾਰ, ਸੁਕੂਨ=ਆਰਾਮ,
ਸ਼ਬਾਬ=ਜਵਾਨੀ)

7. ਜੰਨਤ ਜੋ ਮਿਲੇ ਲਾਕੇ ਮੈਖ਼ਾਨੇ ਮੇਂ ਰਖ ਦੇਨਾ

ਜੰਨਤ ਜੋ ਮਿਲੇ ਲਾਕੇ ਮੈਖ਼ਾਨੇ ਮੇਂ ਰਖ ਦੇਨਾ
ਕੌਸਰ ਮੇਰੇ ਛੋਟੇ ਸੇ ਪੈਮਾਨੇ ਮੇਂ ਰਖ ਦੇਨਾ

ਮੱਯਤ ਨ ਮੇਰੀ ਜਾ ਕੇ ਵੀਰਾਨੇ ਮੇਂ ਰਖ ਦੇਨਾ,
ਪੈਮਾਨੋਂ ਮੇਂ ਦਫ਼ਨਾ ਕੇ ਮੈਖ਼ਾਨੇ ਮੇਂ ਰਖ ਦੇਨਾ

ਵੋ ਜਿਸ ਸੇ ਸਮਝ ਜਾਯੇਂ ਰੁਦਾਦ ਮੇਰੇ ਗ਼ਮ ਕੀ,
ਐਸਾ ਭੀ ਕੋਈ ਟੁਕਰਾ ਅਫ਼ਸਾਨੇ ਮੇਂ ਰਖ ਦੇਨਾ

ਸਜਦੋਂ ਪੇ ਨਾ ਦੇਨਾ ਮੁਝ ਕੋ ਅਰਬਾਬ-ਏ-ਹਰਮ ਤਾਨੇ,
ਕਾਬੇ ਕਾ ਕੋਈ ਪੱਥਰ ਬੁਤ-ਖ਼ਾਨੇ ਮੇਂ ਰਖ ਦੇਨਾ

'ਸੀਮਾਬ' ਯੇ ਕੁਦਰਤ ਕਾ ਅਦਨਾ ਸਾ ਕਰਿਸ਼ਮਾ ਹੈ,
ਖ਼ਾਮੋਸ਼ ਸੀ ਇਕ ਬਿਜਲੀ ਪਰਵਾਨੇ ਮੇਂ ਰਖ ਦੇਨਾ

(ਕੌਸਰ=ਸੁਰਗ ਦੀ ਨਦੀ, ਅਰਬਾਬ=ਦੋਸਤ, ਮੱਯਤ=
ਜਨਾਜਾ,ਲਾਸ਼, ਅਦਨਾ=ਛੋਟਾ; ਕਰਿਸ਼ਮਾ=ਚਮਤਕਾਰ)

8. ਮੁਝਸੇ ਮਿਲਨੇ ਕੇ ਵੁਹ ਕਰਤਾ ਥਾ ਬਹਾਨੇ ਕਿਤਨੇ

ਮੁਝਸੇ ਮਿਲਨੇ ਕੇ ਵੁਹ ਕਰਤਾ ਥਾ ਬਹਾਨੇ ਕਿਤਨੇ
ਅਬ ਗੁਜ਼ਾਰੇਗਾ ਮੇਰੇ ਸਾਥ ਜ਼ਮਾਨੇ ਕਿਤਨੇ

ਮੈਂ ਗਿਰਾ ਥਾ ਤੋ ਬਹੁਤ ਲੋਗ ਰੁਕੇ ਥੇ ਲੇਕਿਨ,
ਸੋਚਤਾ ਹੂੰ ਮੁਝੇ ਆਏ ਥੇ ਉਠਾਨੇ ਕਿਤਨੇ

ਜਿਸ ਤਰਹ ਮੈਂਨੇ ਤੁਝੇ ਅਪਨਾ ਬਨਾ ਰਖਾ ਹੈ,
ਸੋਚਤੇ ਹੋਂਗੇ ਯਹੀ ਬਾਤ ਨ ਜਾਨੇ ਕਿਤਨੇ

ਤੁਮ ਨਯਾ ਜ਼ਖ਼ਮ ਲਗਾਓ ਤੁਮ੍ਹੇਂ ਇਸ ਸੇ ਕਯਾ ਹੈ,
ਭਰਨੇ ਵਾਲੇ ਹੈਂ ਅਭੀ ਜ਼ਖ਼ਮ ਪੁਰਾਨੇ ਕਿਤਨੇ

9. ਗ਼ਮ ਮੁਝੇ ਹਸਰਤ ਮੁਝੇ ਵਹਸ਼ਤ ਮੁਝੇ ਸੌਦਾ ਮੁਝੇ

ਗ਼ਮ ਮੁਝੇ ਹਸਰਤ ਮੁਝੇ ਵਹਸ਼ਤ ਮੁਝੇ ਸੌਦਾ ਮੁਝੇ
ਏਕ ਦਿਲ ਦੇਕੇ ਖ਼ੁਦਾ ਨੇ ਦੇ ਦੀਯਾ ਕਯਾ ਕਯਾ ਮੁਝੇ

ਹੈ ਹੁਸੂਲ-ਏ-ਆਰਜ਼ੂ ਕਾ ਰਾਜ਼ ਤਰਕ-ਏ-ਆਰਜ਼ੂ,
ਮੈਂਨੇ ਦੁਨੀਯਾ ਛੋੜ ਦੀ ਤੋ ਮਿਲ ਗਈ ਦੁਨੀਯਾ ਮੁਝੇ

ਕਹ ਕੇ ਸੋਯਾ ਹੂੰ ਯੇ ਅਪਨੇ ਇਜ਼ਤਰਾਬ-ਏ-ਸ਼ੌਕ ਸੇ,
ਜਬ ਵੋ ਆਯੇਂ ਕਬਰ ਪਰ ਫ਼ੌਰਨ ਜਗਾ ਦੇਨਾ ਮੁਝੇ

ਸੁਬਹ ਤਕ ਕਯਾ ਕਯਾ ਤੇਰੀ ਉੱਮੀਦ ਨੇ ਤਾਨੇ ਦੀਯੇ,
ਆ ਗਯਾ ਥਾ ਸ਼ਾਮ-ਏ-ਗ਼ਮ ਏਕ ਨੀਂਦ ਕਾ ਝੋਂਕਾ ਮੁਝੇ

ਯੇ ਨਮਾਜ਼-ਏ-ਇਸ਼ਕ ਹੈ ਕੈਸਾ ਅਦਬ ਕਿਸਕਾ ਅਦਬ,
ਅਪਨੇ ਪਾਯ-ਏ-ਨਮਾਜ਼ ਪਰ ਕਰਨੇ ਦੋ ਸਜ਼ਦਾ ਮੁਝੇ

ਦੇਖਤੇ ਹੀ ਦੇਖਤੇ ਦੁਨੀਯਾ ਸੇ ਮੈਂ ਉਠ ਜਾਊਂਗਾ,
ਦੇਖਤੀ ਕੀ ਦੇਖਤੀ ਰਹ ਜਾਏਗੀ ਦੁਨੀਯਾ ਮੁਝੇ

(ਹੁਸੂਲ-ਏ-ਆਰਜ਼ੂ=ਇੱਛਾ ਦੀ ਪੂਰਤੀ, ਰਾਜ਼=
ਭੇਦ, ਤਰਕ-ਏ-ਆਰਜ਼ੂ=ਇੱਛਾ ਦਾ ਤਿਆਗ)

10. ਬਕਦਰ-ਏ-ਸ਼ੌਕ ਇਕਰਾਰ-ਏ-ਵਫ਼ਾ ਕਯਾ

ਬਕਦਰ-ਏ-ਸ਼ੌਕ ਇਕਰਾਰ-ਏ-ਵਫ਼ਾ ਕਯਾ
ਹਮਾਰੇ ਸ਼ੌਕ ਕੀ ਹੈ ਇੰਤਹਾ ਕਯਾ

ਮੁਹੱਬਤ ਕਾ ਯਹੀ ਸਬ ਸ਼ਗਲ ਠਹਰਾ,
ਤੋ ਫਿਰ ਆਹ-ਏ-ਰਸਾ ਕਯਾ ਨ-ਰਸਾ ਕਯਾ

ਦੁਆ ਦਿਲ ਸੇ ਜੋ ਨਿਕਲੇ ਕਾਰਗਰ ਹੋ,
ਯਹਾਂ ਦਿਲ ਹੀ ਨਹੀਂ ਦਿਲ ਸੇ ਦੁਆ ਕਯਾ

ਦਿਲ-ਏ-ਆਫ਼ਤ-ਜ਼ਦਾ ਕਾ ਮੁੱਦਆ ਕਯਾ,
ਸ਼ਿਕਸਤਾ-ਸਾਜ਼ ਕਯਾ ਉਸ ਕੀ ਸਜ਼ਾ ਕਯਾ

ਸਲਾਮਤ ਦਾਮਨ-ਏ-ਉੱਮੀਦ-ਏ-'ਸੀਮਾਬ',
ਮੁਹੱਬਤ ਮੇਂ ਕਿਸੀ ਕਾ ਆਸਰਾ ਕਯਾ

11. ਅਬ ਕਯਾ ਬਤਾਊਂ ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਮਿਲਨੇ ਸੇ ਕਯਾ ਮਿਲਾ

ਅਬ ਕਯਾ ਬਤਾਊਂ ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਮਿਲਨੇ ਸੇ ਕਯਾ ਮਿਲਾ
ਈਫ਼ਾਨ-ਏ-ਗ਼ਮ ਹੁਆ ਮੁਝੇ, ਦਿਲ ਕਾ ਪਤਾ ਮਿਲਾ

ਜਬ ਦੂਰ ਤਕ ਨ ਕੋਈ ਫ਼ਕੀਰ-ਆਸ਼ਨਾ ਮਿਲਾ,
ਤੇਰਾ ਨਿਯਾਜ਼-ਮੰਦ ਤੇਰੇ ਦਰ ਸੇ ਜਾ ਮਿਲਾ

ਮੰਜ਼ਿਲ ਮਿਲੀ, ਮੁਰਾਦ ਮਿਲੀ ਮੁੱਦਆ ਮਿਲਾ,
ਸਬ ਕੁਛ ਮੁਝੇ ਮਿਲਾ ਜੋ ਤੇਰਾ ਨਕਸ਼-ਏ-ਪਾ ਮਿਲਾ

ਯਾ ਜ਼ਖ਼ਮ-ਏ-ਦਿਲ ਕੋ ਚੀਰ ਕੇ ਸੀਨੇ ਸੇ ਫੇਂਕ ਦੇ,
ਯਾ ਐਤਰਾਫ਼ ਕਰ ਕਿ ਨਿਸ਼ਾਨ-ਏ-ਵਫ਼ਾ ਮਿਲਾ

'ਸੀਮਾਬ' ਕੋ ਸ਼ਗੁਫ਼ਤਾ ਨ ਦੇਖਾ ਤਮਾਮ ਉਮਰ,
ਕਮਬਖ਼ਤ ਜਬ ਮਿਲਾ ਹਮੇਂ ਕਮ-ਆਸ਼ਨਾ ਮਿਲਾ

(ਈਫ਼ਾਨ= ਗਿਆਨ, ਨਿਯਾਜ਼-ਮੰਦ=ਚਾਹੁਣ ਵਾਲਾ,
ਐਤਰਾਫ਼=ਮੰਨਣਾ, ਸ਼ਗੁਫ਼ਤਾ=ਖ਼ੁਸ਼)

12. ਵਤਨ

ਜਹਾਂ ਜਾਊਂ ਵਤਨ ਕੀ ਯਾਦ ਮੇਰੇ ਸਾਥ ਰਹਤੀ ਹੈ
ਨਿਸ਼ਾਤ-ਏ-ਮਹਫ਼ਿਲ-ਏ-ਆਬਾਦ ਮੇਰੇ ਸਾਥ ਰਹਤੀ ਹੈ

ਵਤਨ ! ਪਯਾਰੇ ਵਤਨ ! ਤੇਰੀ ਮੁਹੱਬਤ ਜੁਜ਼ਵੇ ਈਮਾਂ ਹੈ
ਤੂ ਜੈਸਾ ਹੈ, ਤੂ ਜੋ ਕੁਛ ਹੈ, ਸੁਕੂਨੇ-ਦਿਲ ਕਾ ਸਾਮਾਂ ਹੈ

ਵਤਨ ਮੇਂ ਮੁਝਕੋ ਜੀਨਾ ਹੈ, ਵਤਨ ਮੇਂ ਮੁਝਕੋ ਮਰਨਾ ਹੈ
ਵਤਨ ਪਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕੋ ਏਕ ਦਿਨ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ

(ਸੁਕੂਨੇ-ਦਿਲ=ਦਿਲ ਦਾ ਚੈਨ)

13. ਦਿਲ ਕੀ ਬਿਸਾਤ ਕਯਾ ਥੀ ਨਿਗਾਹ-ਏ-ਜਮਾਲ ਮੇਂ

ਦਿਲ ਕੀ ਬਿਸਾਤ ਕਯਾ ਥੀ ਨਿਗਾਹ-ਏ-ਜਮਾਲ ਮੇਂ
ਏਕ ਆਈਨਾ ਥਾ ਟੂਟ ਗਯਾ ਦੇਖਭਾਲ ਮੇਂ

ਸਬਰ ਆ ਹੀ ਜਾਏ ਗਰ ਹੋ ਬਸਰ ਏਕ ਹਾਲ ਮੇਂ
ਇਮਕਾਂ ਏਕ ਔਰ ਜ਼ੁਲਮ ਹੈ ਕੈਦ-ਏ-ਮੁਹਾਲ ਮੇਂ

ਆਜ਼ੁਰਦਾ ਇਸ ਕਦਰ ਹੂੰ ਸਰਾਬ-ਏ-ਖ਼ਯਾਲ ਸੇ
ਜੀ ਚਾਹਤਾ ਹੈ ਤੁਮ ਭੀ ਨ ਆਓ ਖ਼ਯਾਲ ਮੇਂ

ਤੰਗ ਆ ਕੇ ਤੋੜਤਾ ਹੂੰ ਤਿਲਿਸਮ-ਏ-ਖ਼ਯਾਲ ਕੋ
ਯਾ ਮੁਤਮਈਨ ਕਰੋ ਕਿ ਤੁਮ੍ਹੀਂ ਹੋ ਖ਼ਯਾਲ ਮੇਂ

ਦੁਨੀਯਾ ਹੈ ਖ਼੍ਵਾਬ ਹਾਸਿਲ-ਏ-ਦੁਨੀਯਾ ਖ਼ਯਾਲ ਹੈ
ਇੰਸਾਨ ਖ਼ਾਬ ਦੇਖ ਰਹਾ ਹੈ ਖ਼ਯਾਲ ਮੇਂ

ਉਮ੍ਰਰ-ਏ-ਦੋ-ਰੋਜ਼ਾ ਵਾਕਈ ਖ਼ਾਬ-ਖ਼ਯਾਲ ਥੀ
ਕੁਛ ਖ਼ਾਬ ਮੇਂ ਗੁਜ਼ਰ ਗਈ ਬਾਕੀ ਖ਼ਯਾਲ ਮੇਂ

(ਬਿਸਾਤ=ਹੈਸੀਅਤ, ਸਰਾਬ=ਮ੍ਰਿਗ-ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ,
ਤਿਲਿਸਮ=ਜਾਦੂ)

14. ਚਮਕ ਜੁਗਨੂ ਕੀ ਬਰਕ-ਏ-ਅਮਾਂ ਮਾਲੂਮ ਹੋਤੀ ਹੈ

ਚਮਕ ਜੁਗਨੂ ਕੀ ਬਰਕ-ਏ-ਅਮਾਂ ਮਾਲੂਮ ਹੋਤੀ ਹੈ
ਕਫ਼ਸ ਮੇਂ ਰਹ ਕੇ ਕਦਰ-ਏ-ਆਸ਼ੀਯਾਂ ਮਾਲੂਮ ਹੋਤੀ ਹੈ

ਕਹਾਨੀ ਮੇਰੀ ਰੂਦਾਦ-ਏ-ਜਹਾਂ ਮਾਲੂਮ ਹੋਤੀ ਹੈ
ਜੋ ਸੁਨਤਾ ਹੈ ਉਸੀ ਕੀ ਦਾਸਤਾਂ ਮਾਲੂਮ ਹੋਤੀ ਹੈ

ਹਵਾ-ਏ-ਸ਼ੌਕ ਕੀ ਕੁੱਵਤ ਵਹਾਂ ਲੇ ਆਯੀ ਹੈ ਮੁਝਕੋ
ਜਹਾਂ ਮੰਜਿਲ ਭੀ ਗਰਦ-ਏ-ਕਾਰਵਾਂ ਮਾਲੂਮ ਹੋਤੀ ਹੈ

ਕਫ਼ਸ ਕੀ ਤੀਲੀਯੋਂ ਮੇਂ ਜਾਨੇ ਕਯਾ ਤਰਕੀਬ ਰਖੀ ਹੈ
ਕਿ ਹਰ ਬਿਜਲੀ ਕਰੀਬ-ਏ-ਆਸ਼ੀਯਾਂ ਮਾਲੂਮ ਹੋਤੀ ਹੈ

ਤਰੱਕੀ ਪਰ ਹੈ ਰੋਜ਼-ਅਫਜੂੰ ਖਲਿਸ਼ ਦਰਦ-ਏ-ਮੋਹੱਬਤ ਕੀ
ਜਹਾਂ ਮਹਸੂਸ ਹੋਤੀ ਥੀ, ਵਹਾਂ ਮਾਲੂਮ ਹੋਤੀ ਹੈ

ਨ ਕਯੂੰ 'ਸੀਮਾਬ' ਮੁਝਕੋ ਕਦਰ ਹੋ ਵੀਰਾਨੀ-ਏ-ਦਿਲ ਕੀ
ਯਹ ਬੁਨਯਾਦ-ਏ-ਨਿਸ਼ਾਤ-ਏ-ਦੋ-ਜਹਾਂ ਮਾਲੂਮ ਹੋਤੀ ਹੈ

(ਬਰਕ=ਬਿਜਲੀ, ਕਫ਼ਸ=ਪਿੰਜਰਾ,ਕੈਦ, ਕੁੱਵਤ=ਤਾਕਤ,
ਨਿਸ਼ਾਤ=ਬਾਗ਼)

15. ਮਸਤ ਕਰ ਕੇ ਨਿਗਾਹ-ਏ-ਹੋਸ਼ਰੁਬਾ ਨੇ ਮੁਝਕੋ

ਮਸਤ ਕਰ ਕੇ ਨਿਗਾਹ-ਏ-ਹੋਸ਼ਰੁਬਾ ਨੇ ਮੁਝਕੋ
ਬਜ਼ਮ ਏ ਸਾਕੀ ਮੇਂ ਲਗਾਯਾ ਹੈ ਠਿਕਾਨੇ ਮੁਝਕੋ

ਲੁਤਫ਼ ਪਰਵਰਦਾ ਏ ਫ਼ਿਤਰਤ ਹੈ ਸਹਰਗਸ਼ਤ ਮਿਰਾ
ਕਿ ਨਸੀਮ ਏ ਸਹਰ ਆਤੀ ਹੈ ਜਗਾਨੇ ਮੁਝਕੋ

ਹਾਥ ਰੁਕਨੇ ਨ ਦੀਯਾ ਮਸ਼ਕ-ਏ-ਜਫ਼ਾ ਨੇ ਉਨਕਾ
ਚੈਨ ਲੇਨੇ ਨ ਦੀਯਾ ਸ਼ੌਕ-ਏ-ਵਫ਼ਾ ਨੇ ਮੁਝਕੋ

ਏਕ ਛੋਟਾ ਸਾ ਨਸ਼ੇਮਨ ਤੋ ਬਨਾ ਲੇਤਾ ਮੈਂ
ਚਾਰ ਤਿਨਕੇ ਨ ਦੀਏ ਮੇਰੇ ਖ਼ੁਦਾ ਨੇ ਮੁਝਕੋ

ਨਗ਼ਮਾਸੰਜੀ ਮਿਰੀ 'ਸੀਮਾਬ' ਬਹੁਤ ਦਿਲਕਸ਼ ਹੈ
ਯਾਦ ਹੈਂ ਤੂਤੀ-ਏ-ਸਦਰਹ ਕੇ ਤਰਾਨੇ ਮੁਝਕੋ

(ਬਜ਼ਮ=ਮਹਫ਼ਿਲ, ਫ਼ਿਤਰਤ=ਸੁਭਾਅ, ਨਸੀਮ=
ਹਵਾ, ਸਹਰ=ਸਵੇਰ, ਨਸ਼ੇਮਨ=ਆਲ੍ਹਣਾ,ਘਰ)

16. ਜੰਗੀ ਤਰਾਨਾ

ਦਿਲਾਵਰਾਨ-ਏ-ਤੇਜ਼ਦਮ, ਬੜ੍ਹੇ ਚਲੋ, ਬੜ੍ਹੇ ਚਲੋ
ਬਹਾਦੁਰਾਨ-ਏ-ਮੋਹਤਰਮ, ਬੜ੍ਹੇ ਚਲੋ, ਬੜ੍ਹੇ ਚਲੋ

ਯੇ ਦੁਸ਼ਮਨੋਂ ਕੇ ਮੋਰਚੇ ਫ਼ਕਤ ਹੈਂ ਢੇਰ ਖ਼ਾਕ ਕੇ
ਤੁਮ੍ਹਾਰੇ ਸਾਮਨੇ ਜਮੇ, ਕਹਾਂ ਕਿਸੀ ਕੇ ਹੌਸਲੇ ?
ਨਹੀਂ ਹੋ ਤੁਮ ਕਿਸੀ ਸੇ ਕਮ, ਬੜ੍ਹੇ ਚਲੋ, ਬੜ੍ਹੇ ਚਲੋ

ਸਿਤਮ ਕੇ ਤਮਤਰਾਕ ਕੋ ਬੜ੍ਹਾ ਕੇ ਹਾਥ ਛੀਨ ਲੋ
ਹੈ ਫ਼ਤਹ ਸਾਮਨੇ ਚਲੋ, ਉਠੋ, ਉਠੋ, ਬੜ੍ਹੋ, ਬੜ੍ਹੋ
ਯਹ ਜਾਮੇ-ਜਮ, ਵੋਹ ਤਖ਼ਤੇ-ਜਮ, ਬੜ੍ਹੇ ਚਲੋ, ਬੜ੍ਹੇ ਚਲੋ

17. ਗ਼ੱਦਾਰ-ਏ-ਕੌਮ ਔਰ ਵਤਨ

ਕੀਯਾ ਥਾ ਜਮਅ ਜਾਂਬਾਜ਼ੋਂ ਨੇ ਜਿਸਕੋ ਜਾਂ-ਫ਼ਰੋਸ਼ੀ ਸੇ
ਰੁਪਹਲੇ ਚੰਦ ਟੁਕੜੋਂ ਪਰ ਵੋ ਇੱਜ਼ਤ ਬੇਚ ਦੀ ਤੂਨੇ

ਕੋਈ ਤੁਝ-ਸਾ ਭੀ ਬੇ-ਗ਼ੈਰਤ ਜ਼ਮਾਨੇ ਮੇਂ ਕਹਾਂ ਹੋਗਾ ?
ਭਰੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਮੇਂ ਤਕਦੀਰੇ-ਮਿੱਲਤ ਬੇਚ ਦੀ ਤੂਨੇ

18. ਸ਼ਾਯਰ-ਏ-ਇਮਰੋਜ਼

ਕਯਾ ਹੈ ਕੋਈ ਸ਼ੇਰ ਤੇਰਾ ਤਰਜੁਮਾਨ-ਏ-ਦਰਦ-ਏ-ਕੌਮ ?
ਤੂਨੇ ਕਯਾ ੰਮਜੂਮ ਕੀ ਹੈ ਦਾਸਤਾਨ-ਏ-ਦਰਦ-ਏ-ਕੌਮ ?

ਅਪਨੇ ਸੋਜ਼ੇ-ਦਿਲ ਸੇ ਗਰਮਾਯਾ ਹੈ ਸੀਨੋਂ ਕੋ ਕਭੀ ?
ਤਰ ਕਿਯਾ ਹੈ ਆਂਸੂਓਂ ਸੇ ਆਸਤੀਨੋਂ ਕੋ ਕਭੀ ?

ਕੌਮ ਕੇ ਗ਼ਮ ਮੇਂ ਕਿਯਾ ਹੈ ਖ਼ੂਨ ਕੋ ਪਾਨੀ ਕਭੀ ?
ਰਹਗੁਜ਼ਾਰੇ-ਜੰਗ ਮੇਂ ਕੀ ਹੈ ਹੁਦੀਖ਼ਾਨੀ ਕਭੀ ?

ਕਯਾ ਰੁਲਾਯਾ ਹੈ ਲਹੂ ਤੂਨੇ ਕਿਸੀ ਮਜ਼ਮੂਨ ਸੇ ?
ਨਜ਼ਮੇਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਕਭੀ ਲਿਕਖੀ ਹੈ ਅਪਨੇ ਖ਼ੂਨ ਸੇ ?

(ਰਹਗੁਜ਼ਾਰੇ-ਜੰਗ=ਜਮਗ ਦੀ ਰਾਹ ਤੇ, ਹੁਦੀਖ਼ਾਨੀ=
ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਦੀ ਵਡਿਆਈ)

19. ਹਿੰਦੋਸਤਾਨੀ ਮਾਂ ਕਾ ਪੈਗ਼ਾਮ

ਮੇਰੇ ਬੱਚੇ ਸਫ਼ਸ਼ਿਕਨ ਥੇ ਔਰ ਤੀਰੰਦਾਜ਼ ਭੀ
ਮਨਚਲੇ ਭੀ ਸਾਹਬ-ਏ-ਹਿੰਮਤ ਭੀ, ਸਰਅਫ਼ਰਾਜ਼ ਭੀ

ਮੈਂ ਉਲਟ ਦੇਤੀ ਥੀ ਦੁਸ਼ਮਨ ਕੀ ਸਫ਼ੇਂ ਤਲਵਾਰ ਸੇ
ਦਿਲ ਦਹਲ ਜਾਤੇ ਥੇ ਸ਼ੇਰੋਂ ਕੇ ਮੇਰੀ ਲਲਕਾਰ ਸੇ

ਜੁਰਅਤ ਐਸੀ, ਖੇਲਤੀ ਥੀ ਦਸ਼ਨ-ਓ-ਖੰਜਰ ਕੇ ਸਾਥ
ਬਾਵਫ਼ਾ ਐਸੀ ਕਿ ਹੋਤੀ ਥੀ ਫ਼ਨਾ ਸ਼ੌਹਰ ਕੇ ਸਾਥ

ਛੀਨ ਕਰ ਤਲਵਾਰ ਪਹਨਾ ਦੀ ਸੁਨਹਰੀ ਚੂੜੀਯਾਂ
ਰਖ ਦੀਯਾ ਹਰ ਜੋੜ ਪਰ ਜ਼ੇਵਰ ਕਾ ਏਕ ਬਾਰੇ-ਗਿਰਾਂ

ਦਰਸ ਆਜ਼ਾਦੀ ਕਾ ਦੇਤੀ ਕਯਾ ਤੁਝੇ ਆਗ਼ੋਸ਼ ਮੇਂ
ਮੈ ਤੋ ਖ਼ੁਦ ਹੀ ਕੈਦ ਥੀ ਇਕ ਮਜਲਿਸੇ-ਗੁਲਪੋਸ਼ ਮੇਂ

ਮੈਂਨੇ ਦਾਨਿਸਤਾ ਬਨਾਯਾ ਖ਼ਾਯਫ਼-ਓ-ਬੁਜ਼ਦਿਲ ਤੁਝੇ
ਮੈਂਨੇ ਦੀ ਕਮਹਿੰਮਤੀ ਕੀ ਦਾਵਤੇ-ਬਾਤਿਲ ਤੁਝੇ

ਦਿਲ ਕੋ ਪਾਨੀ ਕਰਨੇ ਵਾਲੀ ਲੋਰੀਯਾਂ ਦੇਤੀ ਥੀ ਮੈਂ
ਜਬ ਗ਼ਰਜ਼ ਹੋਤੀ ਥੀ ਦਾਮਨ ਮੇਂ ਛੁਪਾ ਲੇਤੀ ਥੀ ਮੈਂ

ਹਾਂ ਤੇਰੀ ਇਸ ਪਸਤ ਜ਼ੇਹਨੀਯਤ ਕੀ ਮੈਂ ਹੂੰ ਜ਼ਿੰਮੇਦਾਰ
ਤੂ ਤੋ ਮੇਰੀ ਗੋਦ ਮੇਂ ਹੀ ਥਾ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਕਾ ਸ਼ਿਕਾਰ

ਸੁਨ ਕਿ ਇਸ ਦੁਨੀਯਾ ਮੇਂ ਮਿਲਤਾ ਹੈ ਉਸੀ ਕੋ ਇਕਤਦਾਰ
ਜਿਸਕੋ ਅਪਨੀ ਕੂਵਤ-ਏ-ਤਾਮੀਰ ਪਰ ਹੋ ਇਖ਼ਤਿਯਾਰ

(ਸਫ਼ਸ਼ਿਕਨ=ਰਣਨੀਤੀ ਤੋੜਨ ਵਾਲੇ, ਸਰਅਫ਼ਰਾਜ਼=
ਸਿਰ ਉੱਚਾ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ, ਜੁਰਅਤ=ਦਿਲੇਰੀ, ਦਾਨਿਸਤਾ=
ਜਾਣ ਬੁੱਝ ਕੇ, ਕੂਵਤ-ਏ-ਤਾਮੀਰ=ਉਸਾਰਨ ਦੀ ਤਾਕਤ,
ਇਕਤਦਾਰ=ਹੱਕ,ਅਧਿਕਾਰ)

20. ਜੋ ਜ਼ੌਕੇ-ਇਸ਼ਕ ਦੁਨੀਯਾ ਮੇਂ ਨ ਹਿੰਮਤ-ਆਜ਼ਮਾ ਹੋਤਾ

ਜੋ ਜ਼ੌਕੇ-ਇਸ਼ਕ ਦੁਨੀਯਾ ਮੇਂ ਨ ਹਿੰਮਤ-ਆਜ਼ਮਾ ਹੋਤਾ
ਯਹ ਸਾਰਾ ਕਾਰਵਾਨ-ਏ-ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗ਼ਾਫ਼ਿਲ ਪੜਾ ਹੋਤਾ

ਖ਼ਮੋਸ਼ੀ ਪਰ ਮੇਰੀ, ਦੁਨੀਯਾ ਮੇਂ ਸ਼ੋਰਿਸ਼ ਹੈ ਕਯਾਮਤ ਕੀ
ਖ਼ੁਦਾ-ਨ-ਖ਼ਾਸਤਾ ਲਬ ਖੁਲ ਗਏ ਹੋਤੇ ਤੋ ਕਯਾ ਹੋਤਾ

ਸ਼ੁਆਰ-ਏ-ਹੁਸਨ ਪਾਬੰਦੀ, ਮਿਜ਼ਾਜੇ-ਇਸ਼ਕ ਆਜ਼ਾਦੀ
ਜੋ ਖੁਦ ਅਪਨਾ ਹੀ ਬੰਦਾ ਹੈ, ਵੋ ਕਯਾ ਮੇਰਾ ਖੁਦਾ ਹੋਤਾ

ਖੁਦਾ ਨੇ ਖ਼ੈਰ ਕੀ, ਥੀ ਰਾਹੇ ਇਸ਼ਕ ਐਸੀ ਹੀ ਪੇਚੀਦਾ
ਕਿ ਮੇਰੇ ਸਾਥ ਮੇਰਾ ਰਹਨੁਮਾ ਭੀ ਖੋ ਗਯਾ ਹੋਤਾ

ਉੜਾ ਦੀ ਮੈਂਨੇ ਆਖਿਰ ਧੱਜੀਯਾਂ ਦਾਮਨ-ਏ-ਹਸਤੀ ਕੀ
ਗਰੇਬਾਂ ਹੀ ਕੇ ਦੋ ਤਾਰੋਂ ਸੇ ਕਯਾ ਜ਼ੋਰ-ਆਜ਼ਮਾ ਹੋਤਾ ?

ਕਹਾਂ ਯਹ ਦਹਰ-ਏ-ਕੁਹਨਾ ਔਰ ਕਹਾਂ ਜ਼ੌਕ-ਏ-ਜਵਾਂ ਮੇਰਾ
ਕੋਈ ਦੁਨੀਯਾ ਨਈ ਹੋਤੀ, ਕੋਈ ਆਲਮ ਨਯਾ ਹੋਤਾ

ਕੀਯਾ ਇਕ ਸਜਦਾ ਮੈਂਨੇ ਹੁਸਨ ਕੋ ਤੋ ਹੋ ਗਯਾ ਕਾਫ਼ਿਰ
ਅਗਰ ਸਰ ਕਾਟ ਕਰ ਕਦਮੋਂ ਪੇ ਰਖ ਦੇਤਾ ਤੋ ਕਯਾ ਹੋਤਾ ?

(ਗ਼ਾਫ਼ਿਲ=ਅਣਜਾਣ, ਸ਼ੋਰਿਸ਼=ਰੌਲਾ)

21. ਰਹੇਗਾ ਮੁਬਤਲਾ-ਏ-ਕਸ਼-ਮ-ਕਸ਼ ਇਨਸਾਂ ਯਹਾਂ ਕਬ ਤਕ

ਰਹੇਗਾ ਮੁਬਤਲਾ-ਏ-ਕਸ਼-ਮ-ਕਸ਼ ਇਨਸਾਂ ਯਹਾਂ ਕਬ ਤਕ ?
ਯਹ ਮੁਸ਼ਤ-ਏ-ਖ਼ਾਕ ਪਰ ਜੰਗ-ਏ-ਜ਼ਮੀਨ-ਓ-ਆਸਮਾਂ ਕਬ ਤਕ ?

ਯਹ ਆਵਾਜ਼-ਏ-ਦਰਾ, ਬਾਂਗ-ਏ-ਜਰਸ, ਮੁਹਮਿਲ-ਸੇ ਨਗ਼ਮੇ ਹੈਂ
ਚਲੇਗਾ ਇਨ ਇਸ਼ਾਰੋਂ ਕੇ ਸਹਾਰੇ ਕਾਰਵਾਂ ਕਬ ਤਕ ?

ਮੈਂ ਅਪਨਾ ਰਾਜ਼ ਖੁਦ ਕਹਕਰ ਨ ਕਯੋਂ ਖਾਮੋਸ਼ ਹੋ ਜਾਊਂ ?
ਬਦਲ ਜਾਤੀ ਹੈ ਦੁਨੀਯਾ, ਐਤਬਾਰ-ਏ-ਰਾਜ਼ਦਾਂ ਕਬ ਤਕ ?

ਬ-ਕਦਰ-ਏ-ਯਕ-ਨਫ਼ਸ ਗ਼ਮ ਮਾਂਗ ਲੇ ਔਰ ਮੁਤਮਇਨ ਹੋ ਜਾ
ਭਿਖਾਰੀ ! ਯਹ ਮਨਾਜ਼ਾਤ-ਏ-ਨਿਸ਼ਾਤ-ਏ-ਜਾਵਿਦਾਂ ਕਬ ਤਕ ?

(ਮੁਸ਼ਤ=ਮੁੱਠੀ, ਆਵਾਜ਼-ਏ-ਦਰਾ=ਘੰਟੀ ਦੀ ਆਵਾਜ਼,
ਮੁਹਮਿਲ=ਫ਼ਜੂਲ)

22. ਪਰਿਸਤਾਰ-ਏ-ਮੁਹੱਬਤ ਕੀ ਮੁਹੱਬਤ ਹੀ ਸ਼ਰੀਅਤ ਹੈ

ਪਰਿਸਤਾਰ-ਏ-ਮੁਹੱਬਤ ਕੀ ਮੁਹੱਬਤ ਹੀ ਸ਼ਰੀਅਤ ਹੈ
ਕਿਸੀ ਕੋ ਯਾਦ ਕਰਕੇ ਆਹ ਕਰ ਲੇਨਾ ਇਬਾਦਤ ਹੈ

ਜਹਾਂ ਦਿਲ ਹੈ, ਵਹਾਂ ਵੋ ਹੈ, ਵਹਾਂ ਸਬ ਕੁਛ
ਮਗਰ ਪਹਲੇ ਮੁਕਾਮ-ਏ-ਦਿਲ ਸਮਝਨੇ ਕੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ

ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਿਕਲ ਹੈ ਕੈਦ-ਏ-ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਮੇਂ ਮੁਤਮਈਨ ਹੋਨਾ
ਚਮਨ ਭੀ ਇਕ ਮੁਸੀਬਤ ਥਾ, ਕਫ਼ਸ ਭੀ ਇਕ ਮੁਸੀਬਤ ਹੈ

ਮੇਰੀ ਦੀਵਾਨਗੀ ਪਰ ਹੋਸ਼ ਵਾਲੇ ਬਹਸ ਫ਼ਰਮਾਯੇਂ
ਮਗਰ ਪਹਲੇ ਉਨ੍ਹੇਂ ਦੀਵਾਨਾ ਬਨਨੇ ਕੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ

ਸ਼ਗੁਫ਼ਤ-ਏ-ਦਿਲ ਕੀ ਮੁਹਲਤ ਉਮਰ ਭਰ ਮੁਝਕੋ ਨ ਦੀ ਗ਼ਮ ਨੇ
ਕਲੀ ਕੋ ਰਾਤ ਭਰ ਮੇਂ ਫੂਲ ਬਨ ਜਾਨੇ ਕੀ ਫ਼ੁਰਸਤ ਹੈ

(ਮੁਤਮਈਨ=ਤਸੱਲੀ ਹੋਣੀ, ਕਫ਼ਸ=ਪਿੰਜਰਾ)

23. ਗ਼ਫ਼ਲਤ ਮੇਂ ਸੋਨੇਵਾਲੋਂ ਕੀ ਮੈਂ ਨੀਂਦ ਉੜਾਨੇ ਆਯਾ ਹੂੰ

ਗ਼ਫ਼ਲਤ ਮੇਂ ਸੋਨੇਵਾਲੋਂ ਕੀ ਮੈਂ ਨੀਂਦ ਉੜਾਨੇ ਆਯਾ ਹੂੰ
ਦੁਨੀਯਾ ਕੋ ਜਗਾ ਕਰ ਛੋੜੂੰਗਾ, ਦੁਨੀਯਾ ਕੋ ਜਗਾਨੇ ਆਯਾ ਹੂੰ

ਜੋ ਨਾਕਿਸ ਹੈ ਵੁਹ ਦਸਤੂਰ-ਏ-ਤਦਬੀਰ ਮਿਟਾਨੇ ਆਯਾ ਹੂੰ
ਇਨਸਾਨ ਕੇ ਸ਼ਾਯਾਂ ਆਈਨੇ-ਤਕਦੀਰ ਬਨਾਨੇ ਆਯਾ ਹੂੰ

ਮੈਂ ਸੋਜ਼ੇ-ਵਫ਼ਾ ਕਾ ਦੁਨੀਯਾ ਕੋ ਪੈਗ਼ਾਮ ਸੁਨਾਨੇ ਆਯਾ ਹੂੰ
ਜੋ ਆਗ ਲਗੇ ਤੋ ਬੁਝ ਨ ਸਕੇ ਵੋ ਆਗ ਲਗਾਨੇ ਆਯਾ ਹੂੰ

24. ਜ਼ਬਾਂਬੰਦੀ ਸੇ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋ

ਜ਼ਬਾਂਬੰਦੀ ਸੇ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋ, ਖ਼ੁਸ਼ ਰਹੋ, ਲੇਕਿਨ ਯਹ ਸੁਨ ਰੱਖੋ
ਖ਼ਮੋਸ਼ੀ ਭੀ ਮੇਰੀ ਅਫ਼ਸਾਨਾ ਬਨ ਜਾਯੇਗੀ ਮਹਫ਼ਿਲ ਮੇਂ

ਦਿਲ ਔਰ ਤੂਫ਼ਾਨ-ਏ-ਗ਼ਮ, ਘਬਰਾ ਕੇ ਮੈਂ ਤੋ ਮਰ ਚੁਕਾ ਹੋਤਾ
ਮਗਰ ਇਕ ਯਹ ਸਹਾਰਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਮ ਮੌਜੂਦ ਹੋ ਦਿਲ ਮੇਂ

ਨ ਜਾਨੇ ਮੌਜ ਕਯਾ ਆਈ ਕਿ ਜਬ ਦਰੀਯਾ ਸੇ ਮੈਂ ਨਿਕਲਾ
ਤੋ ਦਰੀਯਾ ਭੀ ਸਿਮਟ ਕਰ ਆ ਗਯਾ ਆਗ਼ੋਸ਼-ਏ-ਸਾਹਿਲ ਮੇਂ

(ਆਗ਼ੋਸ਼-ਏ-ਸਾਹਿਲ=ਕਿਨਾਰੇ ਦੀ ਬੁੱਕਲ ਵਿਚ)

25. ਯੂੰ ਉਠਾ ਕਰਤੀ ਹੈ ਸਾਵਨ ਕੀ ਘਟਾ

ਯੂੰ ਉਠਾ ਕਰਤੀ ਹੈ ਸਾਵਨ ਕੀ ਘਟਾ
ਜੈਸੇ ਉਠਤੀ ਹੋ ਜਵਾਨੀ ਝੂਮਕੇ

ਜਿਸ ਜਗਹ ਸੇ ਲੇ ਚਲਾ ਥਾ ਰਾਹਬਰ
ਹਮ ਵਹੀਂ ਫਿਰ ਆ ਗਏ ਹੈਂ ਘੂਮਕੇ

ਆ ਗਯਾ 'ਸੀਮਾਬ' ਜਾਨੇ ਕਯਾ ਖ਼ਯਾਲ ?
ਤਾਕ ਮੇਂ ਰਖ ਦੀ ਸੁਰਾਹੀ ਚੂਮਕੇ

26. ਲਫ਼ਜ਼ੋਂ ਕੇ ਪਰਿਸਤਾਰ ਖ਼ਬਰ ਹੀ ਤੁਝੇ ਕਯਾ ਹੈ

ਲਫ਼ਜ਼ੋਂ ਕੇ ਪਰਿਸਤਾਰ ਖ਼ਬਰ ਹੀ ਤੁਝੇ ਕਯਾ ਹੈ ?
ਜਬ ਦਿਲ ਸੇ ਲਗੀ ਹੋ ਤੋ ਖ਼ਮੋਸ਼ੀ ਭੀ ਦੁਆ ਹੈ

ਦੀਵਾਨੇ ਕੋ ਤਹਕੀਰ ਸੇ ਕਯੋਂ ਦੇਖ ਰਹਾ ਹੈ
ਦੀਵਾਨਾ ਮੁਹੱਬਤ ਕੀ ਖ਼ੁਦਾਈ ਕਾ ਖ਼ੁਦਾ ਹੈ

ਜੋ ਕੁਛ ਹੈ ਵੋ, ਹੈ ਅਪਨੀ ਹੀ ਰਫ਼ਤਾਰ-ਏ-ਅਮਲ ਸੇ
ਬੁਤ ਹੈ ਜੋ ਬੁਲਾਊਂ, ਜੋ ਖ਼ੁਦ ਆਯੇ ਤੋ ਖੁਦਾ ਹੈ

27. ਖਰਾਬ ਹੋਤੀ ਨ ਯੂੰ ਖ਼ਾਕ-ਏ-ਸ਼ਮਾ-ਓ-ਪਰਵਾਨਾ

ਖਰਾਬ ਹੋਤੀ ਨ ਯੂੰ ਖ਼ਾਕ-ਏ-ਸ਼ਮਾ-ਓ-ਪਰਵਾਨਾ
ਨਹੀਂ ਕੁਛ ਔਰ ਤੋ ਇਨਸਾਨ ਹੀ ਬਨਾ ਕਰਤੇ

ਮਿਜਾਜ਼-ਏ-ਇਸ਼ਕ ਮੇਂ ਹੋਤਾ ਅਗਰ ਸਲੀਕਯ-ਏ-ਨਾਜ਼
ਤੋ ਆਜ ਇਸਕੇ ਕਦਮ ਪਰ ਭੀ ਸਰ ਝੁਕਾ ਕਰਤੇ

ਯਹ ਕਯਾ ਕੀਯਾ ਕਿ ਚਲੇ ਆਯੇ ਮੁੱਦਆ ਬਨਕਰ
ਹਮ ਆਜ ਹੌਸਲਯ-ਏ-ਤਰਕ-ਏ-ਮੁੱਦਆ ਕਰਤੇ

ਕੋਈ ਯੇ ਸ਼ਿਕਵਾ-ਸਰਾਯਾਨ-ਏ-ਜ਼ੌਰ ਸੇ ਪੂਛੇ
ਵਫ਼ਾ ਭੀ ਹੁਸਨ ਹੀ ਕਰਤਾ ਤੋ ਆਪ ਕਯਾ ਕਰਤੇ ?

ਗ਼ਜ਼ਲ ਹੀ ਕਹ ਲੀ ਸੁਨਾਨੇ ਕੋ ਹਸ਼ਰ ਮੇਂ 'ਸੀਮਾਬ'
ਪੜੇ-ਪੜੇ ਯੂੰ ਹੀ ਤਨਹਾ ਲਹਦ ਮੇਂ ਕਯਾ ਕਰਤੇ?

(ਸਰਾਯਾਨ-ਏ-ਜ਼ੌਰ=ਜ਼ਲਮ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ,
ਹਸ਼ਰ=ਕਯਾਮਤ, ਲਹਦ=ਕਬਰ)

28. ਗੁਨਾਹੋਂ ਪਰ ਵਹੀ ਇਨਸਾਨ ਕੋ ਮਜਬੂਰ ਕਰਤੀ ਹੈ

ਗੁਨਾਹੋਂ ਪਰ ਵਹੀ ਇਨਸਾਨ ਕੋ ਮਜਬੂਰ ਕਰਤੀ ਹੈ
ਜੋ ਇਕ ਬੇਨਾਮ-ਸੀ ਫ਼ਾਨੀ-ਸੀ ਲੱਜ਼ਤ ਹੈ ਗੁਨਾਹੋਂ ਮੇਂ

ਨ ਜਾਨੇ ਕੌਨ ਹੈ ਗੁਮਰਾਹ, ਕੌਨ ਆਗਾਹ-ਏ-ਮੰਜ਼ਿਲ ਹੈ
ਹਜ਼ਾਰੋਂ ਕਾਰਵਾਂ ਹੈਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕੀ ਸ਼ਾਹਰਾਹੋਂ ਮੇਂ

ਰਾਹੇ-ਮੰਜ਼ਿਲ ਮੇਂ ਸਬ ਗੁਮ ਹੈਂ, ਮਗਰ ਅਫ਼ਸੋਸ ਤੋ ਯੇ ਹੈ
ਅਮੀਰ-ਏ-ਕਾਰਵਾਂ ਭੀ ਹੈ, ਉਨ੍ਹੀਂ ਗੁਮਕਰਦਾ ਰਾਹੋਂ ਮੇਂ

29. ਮੈਂ ਸੁਪੁਰਦ-ਏ-ਖੁਦਫ਼ਰਾਮੋਸ਼ੀ ਹੂੰ

ਮੈਂ ਸੁਪੁਰਦ-ਏ-ਖੁਦਫ਼ਰਾਮੋਸ਼ੀ ਹੂੰ ਤੂ ਮਹਵ-ਏ-ਖ਼ੁਦੀ
ਤੇਰੀ ਹੁਸ਼ਯਾਰੀ ਸੇ ਅੱਛਾ ਹੈ ਮੇਰਾ ਦੀਵਾਨਾਪਨ

ਗ਼ਾਫ਼ਿਲੋਂ ਪਰ ਗਰ ਨ ਹੋ ਫ਼ਿਤਰਤ ਕੋ ਮੁਰਦੋਂ ਕਾ ਯਕੀਂ
ਰਾਤ ਕੋ ਦੁਨੀਯਾ ਪੈ ਡਾਲਾ ਜਾਯ ਕਯੋਂ ਕਾਲਾ ਕਫ਼ਨ

ਫ਼ਰਸ਼ ਸੇ ਤਾ-ਅਰਸ਼ ਮੁਮਕਿਨ ਹੈ ਤਰੱਕੀ-ਓ-ਉਰੂਜ
ਫਿਰ ਫ਼ਰਿਸ਼ਤਾ ਭੀ ਬਨਾ ਲੇਂਗੇ ਤੁਝੇ, ਇਨਸਾਂ ਤੋ ਬਨ

30. ਖ਼ੁਦਾ ਸੇ ਹਸ਼ਰ ਮੇਂ ਕਾਫ਼ਿਰ

ਖ਼ੁਦਾ ਸੇ ਹਸ਼ਰ ਮੇਂ ਕਾਫ਼ਿਰ ! ਤੇਰੀ ਫ਼ਰਿਯਾਦ ਕਯਾ ਕਰਤੇ ?
ਅਕੀਦਤ ਉਮਰ ਭਰ ਕੀ ਦਫ਼ਅਤਨ ਬਰਬਾਦ ਕਯਾ ਕਰਤੇ ?

ਕਫ਼ਸ ਕਯਾ, ਹਮਨੇ ਬੁਨਿਯਾਦ-ਏੇ-ਕਫ਼ਸ ਕੋ ਭੀ ਹਿਲਾ ਡਾਲਾ
ਤਕੱਲੁਫ਼ ਬਰਬਿਨਾਯ-ਏ-ਫ਼ਿਤਰਤ-ਏ-ਆਜ਼ਾਦ ਕਯਾ ਕਰਤੇ ?

ਬਹੁਤ ਮੁਹਤਾਜ ਰਹਕਰ ਲੁਤਫ਼ ਉਠਾਏ ਉਮਰ-ਏ-ਫ਼ਾਨੀ ਕੇ
ਜ਼ਰਾ-ਸੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜੀ ਖੋਲਕਰ ਬਰਬਾਦ ਕਯਾ ਕਰਤੇ ?

ਸ਼ਬ-ਏ-ਗ਼ਮ ਆਹ-ਏ-ਜ਼ੇਰ-ਏ-ਲਬ ਮੇਂ ਸਬ ਕੁਛ ਕਹ ਲੀਯਾ ਉਨਸੇ
ਜ਼ਮਾਨੇ ਕੋ ਸੁਨਾਨੇ ਕੇ ਲੀਏ ਫ਼ਰਿਯਾਦ ਕਯਾ ਕਰਤੇ ?

31. ਕੁਛ ਹਾਥ ਉਠਾਕੇ ਮਾਂਗ ਨ ਕੁਛ ਹਾਥ ਉਠਾਕੇ ਦੇਖ

ਕੁਛ ਹਾਥ ਉਠਾਕੇ ਮਾਂਗ ਨ ਕੁਛ ਹਾਥ ਉਠਾਕੇ ਦੇਖ
ਫਿਰ ਅਖ਼ਤਿਯਾਰ ਖ਼ਾਤਿਰ-ਏ-ਬੇਮੁੱਦਆ ਕੇ ਦੇਖ

ਤਜ਼ਹੀਕ-ਓ-ਇਲਤਫ਼ਾਤ ਮੇਂ ਰਹਨੇ ਦੇ ਇਮਤਯਾਜ਼
ਯੂੰ ਮੁਸਕਰਾ ਨ ਦੇਖ ਕੇ, ਹਾਂ ਮੁਸਕਰਾ ਕੇ ਦੇਖ

ਤੂ ਹੁਸਨ ਕੀ ਨਜ਼ਰ ਕੋ ਸਮਝਤਾ ਹੈ ਬੇਪਨਾਹ
ਅਪਨੀ ਨਿਗਾਹ ਕੋ ਭੀ ਕਭੀ ਆਜ਼ਮਾ ਕੇ ਦੇਖ

ਪਰਦੇ ਤਮਾਮ ਉਠਾਕੇ ਨ ਮਾਯੂਸ-ਏ-ਜਲਵਾ ਹੋ
ਉਠ ਔਰ ਅਪਨੇ ਦਿਲ ਕੀ ਭੀ ਚਿਲਮਨ ਉਠਾ ਕੇ ਦੇਖ

(ਤਜ਼ਹੀਕ-ਓ-ਇਲਤਫ਼ਾਤ=ਮਜਾਕ ਤੇ ਮਿਹਰਬਾਨੀ,
ਇਮਤਯਾਜ਼=ਫ਼ਰਕ, ਚਿਲਮਨ=ਘੁੰਡ)

32. ਮੁਹੱਬਤ ਹੀ ਫ਼ਨਾ ਕੇ ਬਾਦ ਭੀ ਬਰਰੂਯੇਕਾਰ ਆਈ

ਮੁਹੱਬਤ ਹੀ ਫ਼ਨਾ ਕੇ ਬਾਦ ਭੀ ਬਰਰੂਯੇਕਾਰ ਆਈ
ਨ ਮੁਝਕੋ ਦੀਨ ਰਾਸ ਆਯਾ, ਨ ਦੁਨੀਯਾ ਸਾਜ਼ਗਾਰ ਆਈ

ਅੰਧੇਰਾ ਹੋ ਗਯਾ, ਦਿਲ ਬੁਝ ਗਯਾ, ਸੂਨੀ ਹੁਈ ਦੁਨੀਯਾ
ਬੜੀ ਵੀਰਾਨੀਯੋਂ ਕੇ ਬਾਦ ਸ਼ਾਮ-ਏ-ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਆਈ

ਨ ਆਈ ਪਾ-ਏ-ਇਸਤਗ਼ਨਾ ਮੇਂ ਇਕ ਹਲਕੀ-ਸੀ ਲਗ਼ਜ਼ਿਸ਼ ਭੀ
ਮੇਰੇ ਰਸਤੇ ਮੇਂ ਠੋਕਰ ਬਨ ਕੇ, ਦੁਨੀਯਾ ਬਾਰ-ਬਾਰ ਆਈ

33. ਮੈਂ ਅਪਨੇ ਹਾਲ ਸੇ ਖੁਦ ਬੇਖ਼ਬਰ ਹੂੰ

ਮੈਂ ਅਪਨੇ ਹਾਲ ਸੇ ਖੁਦ ਬੇਖ਼ਬਰ ਹੂੰ
ਤੁਮ੍ਹਾਰੀ ਕਮਨਿਗਹੀ ਕਾ ਗਿਲਾ ਕਯਾ

ਦੁਆ ਦਿਲ ਸੇ ਜੋ ਨਿਕਲੇ ਕਾਰਗਰ ਹੋ
ਯਹਾਂ ਦਿਲ ਹੀ ਨਹੀਂ ਦਿਲ ਸੇ ਦੁਆ ਕਯਾ

34. ਕਯਾ ਜਾਨੇ ਯਹ ਰਹਗੀਰ ਹੈ, ਰਹਬਰ ਹੈ ਕਿ ਰਹਜ਼ਨ

ਕਯਾ ਜਾਨੇ ਯਹ ਰਹਗੀਰ ਹੈ, ਰਹਬਰ ਹੈ ਕਿ ਰਹਜ਼ਨ ?
ਹਮ ਭੀੜ ਸਰੇ-ਰਾਹਗੁਜ਼ਰ ਦੇਖ ਰਹੇ ਹੈਂ

ਪਹਲੇ ਤੋ ਨਸ਼ੇਮਨ ਕੀ ਤਬਾਹੀ ਪੈ ਨਜ਼ਰ ਥੀ
ਅਬ ਹੌਸਲਾ-ਏ-ਬਰਕ-ਓ--ਸ਼ਰਰ ਦੇਖ ਰਹੇ ਹੈਂ

ਪੂਛੋ ਮੇਰੀ ਪਰਵਾਜ਼ ਕਾ ਅੰਦਾਜ਼ ਉਨ੍ਹੀਂ ਸੇ
ਯਹ ਲੋਗ ਜੋ ਟੂਟੇ ਹੁਏ ਪਰ ਦੇਖ ਰਹੇ ਹੈਂ

35. ਜਬ ਤਵੱਜਹ ਤੇਰੀ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ

ਜਬ ਤਵੱਜਹ ਤੇਰੀ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ

ਪਹਰੋਂ ਰਹਤੀ ਥੀ ਗੁਫ਼ਤਗੂ ਜਿਨ ਸੇ
ਉਨਸੇ ਅਬ ਬਾਤ ਭੀ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ

ਉਨਕੀ ਤਸਵੀਰ ਮੇਂ ਹੈ ਕਯਾ 'ਸੀਮਾਬ'!
ਕਿ ਨਜ਼ਰ ਸੈਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ

36. ਖ਼ੁਦਾ ਸੇ ਮਿਲ ਗਯਾ ਹੈ ਹੁਸਨ-ਏ-ਕਾਫ਼ਿਰ

ਖ਼ੁਦਾ ਸੇ ਮਿਲ ਗਯਾ ਹੈ ਹੁਸਨ-ਏ-ਕਾਫ਼ਿਰ
ਖ਼ੁਦਾਈ ਪਰ ਹੁਕੂਮਤ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ

ਅਭੀ ਤਕ ਮਹਸ਼ਰ-ਏ-ਇਨਸਾਨੀਯਤ ਮੇਂ
ਤਲਾਸ਼ੇ-ਆਦਮੀਯਤ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ

37. ਨ ਫ਼ਰਮਾਓ, 'ਨਹੀਂ ਹੈ ਆਦਮੀ ਮੇਂ ਤਾਬੇ-ਨੱਜ਼ਾਰਾ'

ਨ ਫ਼ਰਮਾਓ, 'ਨਹੀਂ ਹੈ ਆਦਮੀ ਮੇਂ ਤਾਬੇ-ਨੱਜ਼ਾਰਾ'
ਸੰਭਲ ਜਾਓ ਅਬ ਉਠਤੀ ਹੈ ਨਿਗਾਹ-ਏ-ਨਾਤਵਾਂ ਮੇਰੀ

ਮੇਰੀ ਹੈਰਤ ਪੈ ਵੁਹ ਤਨਕੀਦ ਕੀ ਤਕਲੀਫ਼ ਕਰਤੇ ਹੈਂ
ਜਿਨ੍ਹੇਂ ਯਹ ਭੀ ਨਹੀਂ ਮਾਲੂਮ ਨਜ਼ਰੇਂ ਹੈਂ ਕਹਾਂ ਮੇਰੀ

38. ਜਿਤਨੇ ਸਿਤਮ ਕੀਯੇ ਥੇ ਕਿਸੀ ਨੇ ਅਤਾਬ ਮੇਂ

ਜਿਤਨੇ ਸਿਤਮ ਕੀਯੇ ਥੇ ਕਿਸੀ ਨੇ ਅਤਾਬ ਮੇਂ
ਵੋ ਭੀ ਮਿਲਾ ਲੀਏ ਕਰਮ-ਏ-ਬੇਹਿਸਾਬ ਮੇਂ

ਹਰ ਚੀਜ਼ ਪਰ ਬਹਾਰ, ਹਰ ਇਕ ਸ਼ਯ ਪੈ ਹੁਸਨ ਥਾ
ਦੁਨੀਯਾ ਜਵਾਨ ਥੀ ਮੇਰੇ ਅਹਦ-ਏ-ਸ਼ਬਾਬ ਮੇਂ

39. ਖ਼ਾਮੋਸ਼ ਹੂੰ ਮੁੱਦਤ ਸੇ ਨਾਲੇ ਹੈਂ ਨ ਆਹੇਂ ਹੈਂ

ਖ਼ਾਮੋਸ਼ ਹੂੰ ਮੁੱਦਤ ਸੇ ਨਾਲੇ ਹੈਂ ਨ ਆਹੇਂ ਹੈਂ
ਮੇਰੀ ਹੀ ਤਰਫ਼ ਫਿਰ ਭੀ ਦੁਨੀਯਾ ਕੀ ਨਿਗਾਹੇਂ ਹੈਂ

'ਸੀਮਾਬ' ਗੁਜ਼ਰਗਾਹ-ਏ-ਉਲਫ਼ਤ ਕੋ ਭੀ ਦੇਖ ਆਯੇ
ਬਿਗੜੇ ਹੁਏ ਰਸਤੇ ਹੈਂ, ਉਲਝੀ ਹੁਈ ਰਾਹੇਂ ਹੈਂ

40. ਖੁਦਾ ਔਰ ਨਾਖ਼ੁਦਾ ਮਿਲਕਰ ਡੁਬੋ ਦੇਂ ਯਹ ਤੋ ਮੁਮਕਿਨ ਹੈ

ਖੁਦਾ ਔਰ ਨਾਖ਼ੁਦਾ ਮਿਲਕਰ ਡੁਬੋ ਦੇਂ ਯਹ ਤੋ ਮੁਮਕਿਨ ਹੈ
ਮੇਰੀ ਵਜਹ-ਏ-ਤਬਾਹੀ ਸਿਰਫ਼ ਤੂਫ਼ਾਂ ਹੋ ਨਹੀਂ ਸਕਤਾ

ਦੁਆ ਜਾਇਜ਼, ਖ਼ੁਦਾ ਬਰਹਕ, ਮਗਰ ਮਾਂਗੂੰ ਤੋ ਕਯਾ ਮਾਂਗੂੰ
ਸਮਝਤਾ ਹੂੰ ਕਿ ਮੈਂ, ਦੁਨੀਯਾ ਬਦਾਮਾਂ ਹੋ ਨਹੀਂ ਸਕਤਾ

41. ਤੂ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਮੇਂ ਅਪਨੇ ਯਹ ਮੇਰਾ ਹਾਲ ਤੋ ਦੇਖ

ਤੂ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਮੇਂ ਅਪਨੇ ਯਹ ਮੇਰਾ ਹਾਲ ਤੋ ਦੇਖ
ਕਿ ਅਪਨੀ ਹੱਦ-ਏ-ਨਜ਼ਰ ਤਕ ਤੜਪ ਰਹਾ ਹੂੰ ਮੈਂ

ਜਲਾਲ-ਏ-ਮਸ਼ਰਬ-ਏ-ਮਨਸੂਰ, ਐ ਮੁਆਜ਼ੱਲਾ
ਕਿਸੀ ਨੇ ਫਿਰ ਨ ਕਹਾ ਆਜ ਤਕ ਖ਼ੁਦਾ ਹੂੰ ਮੈਂ

42. ਵੁਹ ਭੀ ਅਤਾ-ਏ-ਦੋਸਤ ਹੈ, ਯਹ ਭੀ ਉਸੀ ਕੀ ਦੇਨ ਹੈ

ਵੁਹ ਭੀ ਅਤਾ-ਏ-ਦੋਸਤ ਹੈ, ਯਹ ਭੀ ਉਸੀ ਕੀ ਦੇਨ ਹੈ
ਐਸ਼ ਮੇਂ ਕਹਕਹੇ ਲਗਾ, ਤੈਸ਼ ਮੇਂ ਮੁਸਕਰਾਯੇ ਜਾ

ਯਾਦ ਪੈ ਤੇਰੀ ਮੁਨ੍ਹਸਿਰ ਹੈ, ਯਹ ਹਯਾਤ-ਏ-ਮੁਖ਼ਤਸਿਰ
ਮੁਝ ਕੋ ਨ ਯਾਦ ਕਰ ਮਗਰ, ਤੂ ਮੁਝੇ ਯਾਦ ਆਯੇ ਜਾ

43. ਗ਼ਾਫ਼ਿਲ ਕੁਛ ਔਰ ਕਰ ਦੀਯਾ ਸ਼ਮਯ-ਏ-ਮਜ਼ਾਰ ਨੇ

ਗ਼ਾਫ਼ਿਲ ਕੁਛ ਔਰ ਕਰ ਦੀਯਾ ਸ਼ਮਯ-ਏ-ਮਜ਼ਾਰ ਨੇ
ਆਯਾ ਥਾ ਮੈਂ ਤੋ ਨਸ਼ਾ-ਏ-ਹਸਤੀ ਉਤਾਰਨੇ

ਹੰਸਤਾ ਹੈ ਕਯਾ ਬੁਝੀ ਹੁਈ ਸ਼ਮਯ-ਏ-ਹਯਾਤ ਪਰ
ਦੇਖੀ ਹੈ ਸੁਬਹ ਭੀ ਤੋ ਮੇਰੀ ਲਾਲਾਜ਼ਾਰ ਨੇ

44. ਅਬ ਕਯਾ ਛੁਪਾ ਸਕੇਗੀ ਉਰਯਾਨੀਯਾਂ-ਹਵਿਸ ਕੀ

ਅਬ ਕਯਾ ਛੁਪਾ ਸਕੇਗੀ ਉਰਯਾਨੀਯਾਂ-ਹਵਿਸ ਕੀ?
ਕਾਂਧੋਂ ਸੇ ਪਿੰਡਲਿਯੋਂ ਤਕ ਲਟਕੀ ਹੁਈ ਕਬਾਯੇਂ

ਵਕਤੇ-ਵਿਦਾ-ਏ-ਗੁਲਸ਼ਨ ਨਜ਼ਦੀਕ ਆ ਰਹਾ ਹੈ
ਅਬ ਆਸ਼ਿਯਾਂ ਉਜਾੜੇਂ ਯਾ ਆਸ਼ਿਯਾਂ ਬਨਾਯੇਂ

45. ਉਨਕੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਮੇਂ ਜਾਨ ਦੂੰ, ਮੇਰੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ-ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਨਹੀਂ

ਉਨਕੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਮੇਂ ਜਾਨ ਦੂੰ, ਮੇਰੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ-ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਨਹੀਂ
ਜੈਸੇ ਵਹੀ ਤੋ ਹੈਂ ਖ਼ੁਦਾ, ਮੈਂ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਹੀ ਨਹੀਂ

ਉਨਕੀ ਪਸੰਦ ਹੈ ਨਿਯਾਜ਼, ਤਰਕ-ਏ-ਨਿਯਾਜ਼ ਕਯਾ ਕਰੂੰ ?
ਕੋਸ਼ਿਸ਼-ਏ-ਬੰਦਗੀ ਮੇਂ ਹੂੰ, ਆਦਤ-ਏ-ਬੰਦਗੀ ਨਹੀਂ

46. ਉੱਮੀਦ-ਏ-ਅਮਨ ਕਯਾ ਹੋ ਯਾਰਾਨ-ਏ-ਗੁਲਿਸਤਾਂ ਸੇ

ਉੱਮੀਦ-ਏ-ਅਮਨ ਕਯਾ ਹੋ ਯਾਰਾਨ-ਏ-ਗੁਲਿਸਤਾਂ ਸੇ
ਦੀਵਾਨੇ ਖੇਲਤੇ ਹਂੈ ਅਪਨੇ ਹੀ ਆਸ਼ਿਯਾਂ ਸੇ

ਬਿਜਲੀ ਕਹਾ ਕਿਸੀ ਨੇ, ਕੋਈ ਸ਼ਰਾਰ ਸਮਝਾ
ਇਕ ਲੌ ਨਿਕਲ ਗਈ ਥੀ, ਦਾਗ਼-ਏ-ਗ਼ਮ-ਏੇ-ਨਿਹਾਂ ਸੇ

47. ਮਦਾਰ-ਏ-ਹਰ ਅਮਲ-ਏ-ਨੇਕ-ਓ-ਬਦ ਹੈ ਨੀਯਤ ਪਰ

ਮਦਾਰ-ਏ-ਹਰ ਅਮਲ-ਏ-ਨੇਕ-ਓ-ਬਦ ਹੈ ਨੀਯਤ ਪਰ
ਅਗਰ ਗੁਨਾਹ ਕੀ ਨੀਯਤ ਨ ਹੋ ਗੁਨਾਹ ਨਹੀਂ

ਨਕਾਬ ਉਲਟ ਦੀਯਾ ਮੂਸਾ ਨੇ ਤੂਰ ਪਰ ਉਨਕਾ
ਅਗਰ ਗੁਨਾਹ ਸਲੀਕੇ ਸੇ ਹੋ, ਗੁਨਾਹ ਨਹੀਂ

48. ਐਸੇ ਭੀ ਹਮਨੇ ਦੇਖੇ ਹੈਂ ਦੁਨੀਯਾ ਮੇਂ ਇਨਕਲਾਬ

ਐਸੇ ਭੀ ਹਮਨੇ ਦੇਖੇ ਹੈਂ ਦੁਨੀਯਾ ਮੇਂ ਇਨਕਲਾਬ
ਪਹਲੇ ਜਹਾਂ ਕਫ਼ਸ ਥਾ, ਵਹਾਂ ਆਸ਼ਿਯਾਂ ਬਨਾ

ਸਾਰੇ ਚਮਨ ਕੋ ਮੈਂ ਤੋ ਸਮਝਤਾ ਹੂੰ ਅਪਨਾ ਘਰ
ਤੂ ਆਸ਼ਿਯਾਂਪਰਸਤ ਹੈ, ਜਾ, ਆਸ਼ਿਯਾਂ ਬਨਾ

49. ਗੁਮ ਕਰ ਦੀਯਾ ਇਨਸਾਂ ਕੋ ਯਹਾਂ ਲਾਕੇ ਕਿਸੀ ਨੇ

ਗੁਮ ਕਰ ਦੀਯਾ ਇਨਸਾਂ ਕੋ ਯਹਾਂ ਲਾਕੇ ਕਿਸੀ ਨੇ
ਸਮਝੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸ਼ੋਬਦੇ ਦੁਨੀਯਾ ਕੇ ਕਿਸੀ ਨੇ

ਜਬ ਜੋਸ਼ੇ-ਤੰਮਨਾ ਕੋ ਨ ਰੁਕਤੇ ਹੁਏ ਦੇਖਾ
ਆਗ਼ੋਸ਼ ਮੇਂ ਲੇ ਹੀ ਲੀਯਾ ਘਬਰਾ ਕੇ ਕਿਸੀ ਨੇ

50. ਅਸ਼ਆਰ

੧

ਕਫਸ ਮੇਂ ਖੀਂਚ ਲੇ ਜਾਏ ਮੁਕੱਦਰ ਯਾ ਨਸ਼ੇਮਨ ਮੇਂ,
ਹਮੇਂ ਪਰਵਾਜੇ-ਮਤਲਬ ਹੈ, ਹਵਾ ਕੋਈ ਭੀ ਚਲਤੀ ਹੋ

(ਕਫਸ=ਪਿੰਜਰਾ, ਨਸ਼ੇਮਨ=ਆਲ੍ਹਣਾ)

੨

ਹੈ ਹੁਸੂਲੇ – ਆਰਜੂ ਕਾ ਨਾਮ ਤਰਕੇ -ਆਰਜੂ,
ਮੈਂਨੇ ਦੁਨੀਯਾ ਛੋੜ ਦੀ ਤੋ ਮਿਲ ਗਈ ਦੁਨੀਯਾ ਮੁਝੇ

੩

ਮੇਰੇ ਗੁਨਾਹੋਂ ਪਰ ਕਰੇਂ ਤਬਸਿਰਾ ਲੇਕਿਨ,
ਸਿਰਫ ਮੈਂ ਹੀ ਤੋ ਗੁਨਹਗਾਰ ਨਹੀਂ

੪

ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਿਕਲ ਹੈ ਕੈਦ-ਏ-ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਮੇਂ ਮੁਤਮਇਨ ਹੋਨਾ,
ਚਮਨ ਭੀ ਇਕ ਮੁਸੀਬਤ ਥਾ ਕਫਸ ਭੀ ਇਕ ਮੁਸੀਬਤ ਹੈ

੫

ਫਕਤ ਏਹਸਾਸ-ਏ-ਆਜਾਦੀ ਹੀ ਸੇ ਆਜਾਦੀ ਇਬਾਰਤ ਹੈ,
ਵਹੀ ਘਰ ਕੀ ਦੀਵਾਰ ਹੈ, ਵਹੀ ਦੀਵਾਰ, ਜਿੰਦਾਂ ਕੀ

(ਜ਼ਿੰਦਾਂ=ਜੇਲ,ਕੈਦਖ਼ਾਨਾ)

੬

ਛੀਨ ਲੀ ਫ਼ਿਕਰ-ਏ-ਨਿਸ਼ੇਮਨ ਨੇ ਮੇਰੀ ਆਜਾਦੀਯਾਂ,
ਜਜਬਾ-ਏ-ਪਰਵਾਜ ਮਹਦੂਦ-ਏ-੫ਗੁਲਿਸਤਾਂ ਹੋ ਗਯਾ

੭

ਜਵਾਨੀ ਖ਼ਾਬ ਕੀ-ਸੀ ਬਾਤ ਹੈ, ਦੁਨੀਯਾ-ਏ-ਫਾਨੀ ਮੇਂ,
ਮਗਰ ਯਹ ਬਾਤ ਕਿਸਕੋ ਯਾਦ ਰਹਤੀ ਹੈ, ਜਵਾਨੀ ਮੇ

੮

ਤਅੱਜੁਬ ਕਯਾ ਲਗੀ ਗਰ ਆਗ ''ਸੀਮਾਬ'' ਸੀਨੇ ਮੇਂ,
ਹਜਾਰੋਂ ਦਿਲ ਮੇਂ ਅੰਗਾਰੇ ਭਰੇ ਥੇ, ਲਗ ਗਈ ਹੋਗੀ

੯

ਨਹੀਂ ਮਿਲਤੇ ਤੋ ਇਕ ਅਦਨਾ ਸ਼ਿਕਾਯਤ ਹੈ ਨ ਮਿਲਨੇ ਕੀ,
ਮਗਰ ਮਿਲਕਰ, ਨ ਮਿਲਨੇ ਕੀ ਸ਼ਿਕਾਯਤ ਔਰ ਹੋਤੀ ਹੈ

੧੦

ਇਸ਼ਕ ਹੈ ਸਹਲ, ਮਗਰ ਹਮ ਹੈਂ ਵੋ ਦੁਸ਼ਵਾਰ-ਪਸੰਦ
ਕਾਰ-ਏ-ਆਸਾਂ ਕੋ ਭੀ ਦੁਸ਼ਵਾਰ ਬਨਾ ਲੇਤੇ ਹੈਂ

੧੧

ਵੋ ਖ਼ੁਦ ਭੀ ਸਮਝਤੇ ਨਹੀਂ ਮੁਝਕੋ ਸਾਯਲ
ਕੁਛ ਇਸ ਸ਼ਾਨ ਸੇ ਗੋਦ ਫੈਲਾ ਰਹਾ ਹੂੰ

੧੨

ਮਨਸ਼ਾ-ਏ-ਇਲਾਹੀ ਪੈ ਯਕੀਂ ਆ ਹੀ ਚਲਾ ਹੈ
ਐ ਚਾਰਾਗਰੋ! ਜ਼ਹਮਤ-ਏ-ਦਰਮਾਂ ਕੋਈ ਦਿਨ ਔਰ

੧੩

ਅਪਨਾ ਸਜਦਾ ਖੁਦ ਗਰਾਂ ਮਹਸੂਸ ਹੋਤਾ ਹੈ ਮੁਝੇ
ਜੈਸੇ ਪਾਯ-ਨਾਜ਼ਪਰ ਇਕ ਬੋਝ ਸਾ ਰਖਤਾ ਹੂੰ ਮੈਂ

੧੪

ਜ਼ਮੀਨੋ-ਆਸਮਾਂ ਸੇ ਤੰਗ ਹੈ ਤੋ ਛੋੜ ਦੇ ਉਨਕੋ
ਮਗਰ ਪਹਲੇ ਨਯੇ ਪੈਦਾ ਜ਼ਮੀਨੋ-ਆਸਮਾਂ ਕਰ ਲੇ

੧੫

ਵਫ਼ਾ ਕਰਕੇ ਮੈਂ ਯੂੰ ਬੈਠਾ ਹੂੰ ਫੈਲਾਯੇ ਹੁਏ ਦਾਮਨ
ਕਿ ਜੈਸੇ ਬਾਂਟਤਾ ਫਿਰਤਾ ਹੈ ਇਨਾਮ-ਏ-ਵਫ਼ਾ ਕੋ