ਰਾਮ ਪ੍ਰਸਾਦ ਬਿਸਮਿਲ

ਰਾਮ ਪ੍ਰਸਾਦ ਬਿਸਮਿਲ (੧੧ ਜੂਨ ੧੮੯੭-੧੯ ਦਿਸੰਬਰ ੧੯੨੭) ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਸਨ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਸ਼ਾਹਜਹਾਂਪੁਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ । ਉਹ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਉਰਦੂ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਕਵੀ ਵੀ ਸਨ । ਉਹ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਦੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਰੀਪਬਲੀਕਨ ਆਰਗੇਨਾਈਜੇਸ਼ਨ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਨ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਾਕੋਰੀ ਕਾਂਡ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ੧੯ ਦਿਸੰਬਰ ੧੯੨੭ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ 

ਰਾਮ ਪ੍ਰਸਾਦ ਬਿਸਮਿਲ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ

1. ਸਰ ਫ਼ਰੋਸ਼ੀ ਕੀ ਤਮੰਨਾ

ਸਰ ਫ਼ਰੋਸ਼ੀ ਕੀ ਤਮੰਨਾ ਅਬ ਹਮਾਰੇ ਦਿਲ ਮੇਂ ਹੈ
ਦੇਖਨਾ ਹੈ ਜ਼ੋਰ ਕਿਤਨਾ ਬਾਜ਼ੂ-ਏ-ਕਾਤਿਲ ਮੇਂ ਹੈ।

ਕਰਤਾ ਨਹੀਂ ਕਯੂੰ ਦੂਸਰਾ ਕੁਛ ਬਾਤ ਚੀਤ
ਦੇਖਤਾ ਹੂੰ ਮੈਂ ਜਿਸੇ ਵੋ ਚੁਪ ਤਿਰੀ ਮਹਫ਼ਿਲ ਮੇਂ ਹੈ।

ਐ ਸ਼ਹੀਦੇ-ਮੁਲਕੋ-ਮਿੱਲਤ ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਊਪਰ ਨਿਸਾਰ
ਅਬ ਤੇਰੀ ਹਿੰਮਤ ਕਾ ਚਰਚਾ ਗ਼ੈਰ ਕੀ ਮਹਫ਼ਿਲ ਮੇਂ ਹੈ।

ਵਕਤ ਆਨੇ ਦੇ ਬਤਾ ਦੇਂਗੇ ਤੁਝੇ ਐ ਆਸਮਾਂ
ਹਮ ਅਭੀ ਸੇ ਕਯਾ ਬਤਾਏਂ ਕਯਾ ਹਮਾਰੇ ਦਿਲ ਮੇਂ ਹੈ।

ਖੀਂਚ ਕਰ ਲਾਈ ਹੈ ਸਬ ਕੋ ਕਤਲ ਹੋਨੇ ਕੀ ਉੱਮੀਦ
ਆਸ਼ਿਕੋਂ ਕਾ ਆਜ ਜਮਘਟ ਕੂਚਾ-ਏ-ਕਾਤਿਲ ਮੇਂ ਹੈ।

ਯੂੰ ਖੜਾ ਮਕਤਲ ਮੇਂ ਕਾਤਿਲ ਕਹ ਰਹਾ ਹੈ ਬਾਰ ਬਾਰ
ਕਯਾ ਤਮੰਨਾ-ਏ-ਸ਼ਹਾਦਤ ਭੀ ਕਿਸੀ ਕੇ ਦਿਲ ਮੇਂ ਹੈ।

(ਮਿੱਲਤ=ਲੋਕ, ਕੂਚਾ=ਗਲੀ, ਮਕਤਲ=ਕਤਲਗਾਹ)

ਨੋਟ=ਇਸ ਰਚਨਾ ਦੇ ਕਵੀ ਬਿਸਮਿਲ ਅਜ਼ੀਮਾਬਾਦੀ ਹਨ,
ਪਰ ਮਸ਼ਹੂਰ ਇਹ ਰਾਮ ਪ੍ਰਸਾਦ ਬਿਸਮਿਲ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਹੈ ।

2. ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕਾ ਰਾਜ

ਚਰਚਾ ਅਪਨੇ ਕਤਲ ਕਾ ਅਬ ਦੁਸ਼ਮਨੋਂ ਕੇ ਦਿਲ ਮੇਂ ਹੈ !
ਦੇਖਨਾ ਹੈ ਯੇ ਤਮਾਸ਼ਾ ਕੌਨ ਸੀ ਮੰਜਿਲ ਮੇਂ ਹੈ ?

ਕੌਮ ਪਰ ਕੁਰਬਾਨ ਹੋਨਾ ਸੀਖ ਲੋ ਐ ਹਿੰਦੀਯੋ !
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕਾ ਰਾਜ਼ੇ-ਮੁਜਮਿਰ ਖੰਜਰੇ-ਕਾਤਿਲ ਮੇਂ ਹੈ !

ਸਾਹਿਲੇ-ਮਕਸੂਦ ਪਰ ਲੇ ਚਲ ਖੁਦਾਰਾ ਨਾਖੁਦਾ !
ਆਜ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਕੀ ਕਸ਼ਤੀ ਬੜੀ ਮੁਸ਼ਿਕਲ ਮੇਂ ਹੈ !

ਦੂਰ ਹੋ ਅਬ ਹਿੰਦ ਸੇ ਤਾਰੀਕੀ-ਏ-ਬੁਗਜੋ-ਹਸਦ,
ਅਬ ਯਹੀ ਹਸਰਤ ਯਹੀ ਅਰਮਾਂ ਹਮਾਰੇ ਦਿਲ ਮੇਂ ਹੈ !

ਬਾਮੇ-ਰਫਅਤ ਪਰ ਚੜ੍ਹਾ ਦੋ ਦੇਸ਼ ਪਰ ਹੋਕਰ ਫਨਾ,
'ਬਿਸਮਿਲ' ਅਬ ਇਤਨੀ ਹਵਿਸ਼ ਬਾਕੀ ਹਮਾਰੇ ਦਿਲ ਮੇਂ ਹੈ !

(ਰਾਜ਼=ਭੇਦ, ਸਾਹਿਲੇ-ਮਕਸੂਦ=ਮਨ-ਚਾਹਿਆ ਕਿਨਾਰਾ,
ਨਾਖੁਦਾ=ਮਲਾਹ, ਤਾਰੀਕੀ-ਏ-ਬੁਗਜੋ-ਹਸਦ=ਈਰਖਾ-ਸਾੜੇ
ਦਾ ਹਨੇਰਾ, ਹਵਿਸ਼=ਚਾਹ)

3. ਮਿਟ ਗਯਾ ਜਬ ਮਿਟਨੇ ਵਾਲਾ

ਮਿਟ ਗਯਾ ਜਬ ਮਿਟਨੇ ਵਾਲਾ ਫਿਰ ਸਲਾਮ ਆਯਾ ਤੋ ਕਯਾ !
ਦਿਲ ਕੀ ਬਰਬਾਦੀ ਕੇ ਬਾਦ ਉਨਕਾ ਪਯਾਮ ਆਯਾ ਤੋ ਕਯਾ !

ਮਿਟ ਗਈਂ ਜਬ ਸਬ ਉੱਮੀਦੇਂ ਮਿਟ ਗਏ ਜਬ ਸਬ ਖ਼ਯਾਲ,
ਉਸ ਘੜੀ ਗਰ ਨਾਮਾਵਰ ਲੇਕਰ ਪਯਾਮ ਆਯਾ ਤੋ ਕਯਾ !

ਐ ਦਿਲੇ-ਨਾਦਾਨ ਮਿਟ ਜਾ ਤੂ ਭੀ ਕੂ-ਏ-ਯਾਰ ਮੇਂ,
ਫਿਰ ਮੇਰੀ ਨਾਕਾਮੀਯੋਂ ਕੇ ਬਾਦ ਕਾਮ ਆਯਾ ਤੋ ਕਯਾ !

ਕਾਸ਼! ਅਪਨੀ ਜਿੰਦਗੀ ਮੇਂ ਹਮ ਵੋ ਮੰਜਰ ਦੇਖਤੇ,
ਯੂੰ ਸਰੇ-ਤੁਰਬਤ ਕੋਈ ਮਹਸ਼ਰ-ਖਿਰਾਮ ਆਯਾ ਤੋ ਕਯਾ !

ਆਖ਼ਿਰੀ ਸ਼ਬ ਦੀਦ ਕੇ ਕਾਬਿਲ ਥੀ ਬਿਸਮਿਲ ਕੀ ਤੜਪ,
ਸੁਬ੍ਹ-ਦਮ ਕੋਈ ਅਗਰ ਬਾਲਾ-ਏ-ਬਾਮ ਆਯਾ ਤੋ ਕਯਾ !

(ਪਯਾਮ=ਸੁਨੇਹਾ, ਨਾਮਾਵਰ=ਡਾਕੀਆ, ਕੂ=ਗਲੀ, ਮੰਜਰ=
ਨਜ਼ਾਰਾ, ਸਰੇ-ਤੁਰਬਤ=ਮੇਰੀ ਕਬਰ ਤੇ, ਮਹਸ਼ਰ-ਖਿਰਾਮ=
ਚਾਲ ਨਾਲ ਪਰਲੌ ਲਿਆਉਣ ਵਾਲਾ, ਸ਼ਬ=ਰਾਤ, )

ਨੋਟ=ਇਸ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਰਾਮ ਪ੍ਰਸਾਦ ਬਿਸਮਿਲ ਦੀ ਅਖੀਰੀ ਰਚਨਾ
ਮੰਨਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

4. ਹੈਫ਼ ਹਮ ਜਿਸਪੇ ਕਿ ਤੈਯਾਰ ਥੇ

ਹੈਫ਼ ਹਮ ਜਿਸਪੇ ਕਿ ਤੈਯਾਰ ਥੇ ਮਰ ਜਾਨੇ ਕੋ
ਜੀਤੇ ਜੀ ਹਮਨੇ ਛੋੜ ਦੀਯਾ ਉਸੀ ਕਾਸ਼ਾਨੇ ਕੋ
ਕਯਾ ਨਾ ਥਾ ਔਰ ਬਹਾਨਾ ਕੋਈ ਤੜਪਾਨੇ ਕੋ
ਆਸਮਾਂ ਕਯਾ ਯਹੀ ਬਾਕੀ ਥਾ ਸਿਤਮ ਢਾਨੇ ਕੋ
ਲਾਕੇ ਗੁਰਬਤ ਮੇਂ ਜੋ ਰਖਾ ਹਮੇਂ ਤਰਸਾਨੇ ਕੋ

ਫਿਰ ਨਾ ਗੁਲਸ਼ਨ ਮੇਂ ਹਮੇਂ ਲਾਯੇਗਾ ਸਯਾਦ ਕਭੀ
ਯਾਦ ਆਯੇਗਾ ਕਿਸੇ ਯੇ ਦਿਲ-ਏ-ਨਾਸ਼ਾਦ ਕਭੀ
ਕਯੋਂ ਸੁਨੇਗਾ ਤੂ ਹਮਾਰੀ ਕੋਈ ਫਰਿਯਾਦ ਕਭੀ
ਹਮ ਭੀ ਇਸ ਬਾਗ ਮੇਂ ਥੇ ਕੈਦ ਸੇ ਆਜਾਦ ਕਭੀ
ਅਬ ਤੋ ਕਾਹੇ ਕੋ ਮਿਲੇਗੀ ਯੇ ਹਵਾ ਖਾਨੇ ਕੋ

ਦਿਲ ਫ਼ਿਦਾ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਕੁਰਬਾਨ ਜਿਗਰ ਕਰਤੇ ਹੈਂ
ਪਾਸ ਜੋ ਕੁਛ ਹੈ ਵੋ ਮਾਤਾ ਕੀ ਨਜ਼ਰ ਕਰਤੇ ਹੈਂ
ਖਾਨਾ ਵੀਰਾਨ ਕਹਾਂ ਦੇਖੀਏ ਘਰ ਕਰਤੇ ਹੈਂ
ਖੁਸ਼ ਰਹੋ ਅਹਲ-ਏ-ਵਤਨ, ਹਮ ਤੋ ਸਫ਼ਰ ਕਰਤੇ ਹੈਂ
ਜਾਕੇ ਆਬਾਦ ਕਰੇਂਗੇ ਕਿਸੀ ਵੀਰਾਨੇ ਕੋ

ਨਾ ਮਯੱਸਰ ਹੁਆ ਰਾਹਤ ਸੇ ਕਭੀ ਮੇਲ ਹਮੇਂ
ਜਾਨ ਪਰ ਖੇਲ ਕੇ ਭਾਯਾ ਨਾ ਕੋਈ ਖੇਲ ਹਮੇਂ
ਏਕ ਦਿਨ ਕਾ ਭੀ ਨਾ ਮੰਜ਼ੂਰ ਹੁਆ ਬੇਲ ਹਮੇਂ
ਯਾਦ ਆਏਗਾ ਅਲੀਪੁਰ ਕਾ ਬਹੁਤ ਜੇਲ ਹਮੇਂ
ਲੋਗ ਤੋ ਭੂਲ ਗਯੇ ਹੋਂਗੇ ਉਸ ਅਫ਼ਸਾਨੇ ਕੋ

ਅੰਡਮਾਨ ਖਾਕ ਤੇਰੀ ਕਯੂੰ ਨਾ ਹੋ ਦਿਲ ਮੇਂ ਨਾਜ਼ਾਂ
ਛੂਕੇ ਚਰਣੋਂ ਕੋ ਜੋ ਪਿੰਗਲੇ ਕੇ ਹੁਈ ਹੈ ਜ਼ੀਸ਼ਾਨ
ਮਰਤਬਾ ਇਤਨਾ ਬੜ੍ਹੇ ਤੇਰੀ ਭੀ ਤਕਦੀਰ ਕਹਾਂ
ਆਤੇ ਆਤੇ ਜੋ ਰਹੇ 'ਬਾਲ ਤਿਲਕ' ਭੀ ਮੇਹਮਾਂ
'ਮਾਂਡਲੇ' ਕੋ ਹੀ ਯਹ ਐਜ਼ਾਜ਼ ਮਿਲਾ ਪਾਨੇ ਕੋ

ਬਾਤ ਤੋ ਜਬ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਬਾਤ ਕੀ ਜ਼ਿੱਦੇ ਠਾਨੇਂ
ਦੇਸ਼ ਕੇ ਵਾਸਤੇ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰੇਂ ਹਮ ਜਾਨੇਂ
ਲਾਖ ਸਮਝਾਏ ਕੋਈ, ਉਸਕੀ ਨਾ ਹਰਗਿਜ਼ ਮਾਨੇਂ
ਬਹਤੇ ਹੁਏ ਖ਼ੂਨ ਮੇਂ ਅਪਨਾ ਨਾ ਗ਼ਰੇਬਾਂ ਸਾਨੇਂ
ਨਾਸੇਹਾ, ਆਗ ਲਗੇ ਇਸ ਤੇਰੇ ਸਮਝਾਨੇ ਕੋ

ਅਪਨੀ ਕਿਸਮਤ ਮੇਂ ਅਜ਼ਲ ਸੇ ਹੀ ਸਿਤਮ ਰੱਖਾ ਥਾ
ਰੰਜ ਰੱਖਾ ਥਾ, ਮੇਹਨ ਰੱਖਾ ਥਾ, ਗ਼ਮ ਰੱਖਾ ਥਾ
ਕਿਸਕੋ ਪਰਵਾਹ ਥੀ ਔਰ ਕਿਸਮੇਂ ਯੇ ਦਮ ਰੱਖਾ ਥਾ
ਹਮਨੇ ਜਬ ਵਾਦੀ-ਏ-ਗ਼ੁਰਬਤ ਮੇਂ ਕਦਮ ਰੱਖਾ ਥਾ
ਦੂਰ ਤਕ ਯਾਦ-ਏ-ਵਤਨ ਆਈ ਥੀ ਸਮਝਾਨੇ ਕੋ

ਹਮ ਭੀ ਆਰਾਮ ਉਠਾ ਸਕਤੇ ਥੇ ਘਰ ਪਰ ਰਹ ਕਰ
ਹਮ ਭੀ ਮਾਂ ਬਾਪ ਕੇ ਪਾਲੇ ਥੇ, ਬੜੇ ਦੁੱਖ ਸਹ ਕਰ
ਵਕਤ-ਏ-ਰੁਖਸਤ ਉਨ੍ਹੇਂ ਇਤਨਾ ਭੀ ਨਾ ਆਏ ਕਹ ਕਰ
ਗੋਦ ਮੇਂ ਆਂਸੂ ਜੋ ਟਪਕੇ ਕਭੀ ਰੁਖ ਸੇ ਬਹ ਕਰ
ਤਿਫਲ ਉਨਕੋ ਹੀ ਸਮਝ ਲੇਨਾ ਜੀ ਬਹਲਾਨੇ ਕੋ

ਦੇਸ਼ ਸੇਵਾ ਕਾ ਹੀ ਬਹਤਾ ਹੈ ਲਹੂ ਨਸ-ਨਸ ਮੇਂ
ਹਮ ਤੋ ਖਾ ਬੈਠੇ ਹੈਂ ਚਿੱਤੌੜ ਕੇ ਗੜ੍ਹ ਕੀ ਕਸਮੇਂ
ਸਰਫਰੋਸ਼ੀ ਕੀ ਅਦਾ ਹੋਤੀ ਹੈਂ ਯੋਂ ਹੀ ਰਸਮੇਂ
ਭਾਲੇ-ਖੰਜਰ ਸੇ ਗਲੇ ਮਿਲਤੇ ਹੈਂ ਸਬ ਆਪਸ ਮੇਂ
ਬਹਨੋਂ, ਤੈਯਾਰ ਚਿਤਾਓਂ ਮੇਂ ਹੋ ਜਲ ਜਾਨੇ ਕੋ

ਅਬ ਤੋ ਹਮ ਡਾਲ ਚੁਕੇ ਅਪਨੇ ਗਲੇ ਮੇਂ ਝੋਲੀ
ਏਕ ਹੋਤੀ ਹੈ ਫ਼ਕੀਰੋਂ ਕੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਬੋਲੀ
ਖੂਨ ਮੇਂ ਫਾਗ ਰਚਾਏਗੀ ਹਮਾਰੀ ਟੋਲੀ
ਜਬ ਸੇ ਬੰਗਾਲ ਮੇਂ ਖੇਲੇ ਹੈਂ ਕਨ੍ਹੈਯਾ ਹੋਲੀ
ਕੋਈ ਉਸ ਦਿਨ ਸੇ ਨਹੀਂ ਪੂਛਤਾ ਬਰਸਾਨੇ ਕੋ

ਅਪਨਾ ਕੁਛ ਗਮ ਪਰ ਹਮਕੋ ਖ਼ਯਾਲ ਆਤਾ ਹੈ
ਮਾਦਰ-ਏ-ਹਿੰਦ ਪਰ ਕਬ ਤਕ ਜਵਾਲ ਆਤਾ ਹੈ
'ਹਰਦਯਾਲ' ਆਤਾ ਹੈ 'ਯੂਰੋਪ' ਸੇ ਨਾ 'ਲਾਲ' ਆਤਾ ਹੈ
ਦੇਸ਼ ਕੇ ਹਾਲ ਪੇ ਰਹ ਰਹ ਮਲਾਲ ਆਤਾ ਹੈ
ਮੁੰਤਜ਼ਿਰ ਰਹਤੇ ਹੈਂ ਹਮ ਖਾਕ ਮੇਂ ਮਿਲ ਜਾਨੇ ਕੋ

ਨੌਜਵਾਨੋਂ, ਜੋ ਤਬੀਯਤ ਮੇਂ ਤੁਮ੍ਹਾਰੀ ਖ਼ਟਕੇ
ਯਾਦ ਕਰ ਲੇਨਾ ਹਮੇਂ ਭੀ ਕਭੀ ਭੂਲੇ-ਭਟਕੇ
ਆਪ ਕੇ ਜ਼ੁਜ਼ਵੇ ਬਦਨ ਹੋਯੇ ਜੁਦਾ ਕਟ-ਕਟਕੇ
ਔਰ ਸਦ ਚਾਕ ਹੋ ਮਾਤਾ ਕਾ ਕਲੇਜਾ ਫਟਕੇ
ਪਰ ਨਾ ਮਾਥੇ ਪੇ ਸ਼ਿਕਨ ਆਏ ਕਸਮ ਖਾਨੇ ਕੋ

ਦੇਖੇਂ ਕਬ ਤਕ ਯੇ ਅਸੀਰਾਨ-ਏ-ਮੁਸੀਬਤ ਛੂਟੇਂ
ਮਾਦਰ-ਏ-ਹਿੰਦ ਕੇ ਕਬ ਭਾਗ ਖੁਲੇਂ ਯਾ ਫੂਟੇਂ
'ਗਾਂਧੀ' ਅਫ੍ਰੀਕਾ ਕੀ ਬਾਜ਼ਾਰੋਂ ਮੇਂ ਸਦਕੇ ਕੂਟੇਂ
ਔਰ ਹਮ ਚੈਨ ਸੇ ਦਿਨ ਰਾਤ ਬਹਾਰੇਂ ਲੂਟੇਂ
ਕਯੂੰ ਨਾ ਤਰਜ਼ੀਹ ਦੇਂ ਇਸ ਜੀਨੇ ਪੇ ਮਾਰ ਜਾਨੇ ਕੋ

ਕੋਈ ਮਾਤਾ ਕੀ ਉੱਮੀਦੋਂ ਪੇ ਨਾ ਡਾਲੇ ਪਾਨੀ
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਭਰ ਕੋ ਹਮੇਂ ਭੇਜ ਕੇ ਕਾਲੇ ਪਾਨੀ
ਮੂੰਹ ਮੇਂ ਜੱਲਾਦ ਹੁਏ ਜਾਤੇ ਹੈਂ ਛਾਲੇ ਪਾਨੀ
ਆਬ-ਏ-ਖੰਜਰ ਕਾ ਪਿਲਾ ਕਰਕੇ ਦੁਆ ਲੇ ਪਾਨੀ
ਭਰਨੇ ਕਯੋਂ ਜਾਯੇਂ ਕਹੀਂ ਉਮਰ ਕੇ ਪੈਮਾਨੇ ਕੋ

ਮਯਕਦਾ ਕਿਸਕਾ ਹੈ ਯੇ ਜਾਮ-ਏ-ਸੁਬੂ ਕਿਸਕਾ ਹੈ
ਵਾਰ ਕਿਸਕਾ ਹੈ ਜਵਾਨੋਂ ਯੇ ਗੁਲੂ ਕਿਸਕਾ ਹੈ
ਜੋ ਬਹੇ ਕੌਮ ਕੀ ਖਾਤਿਰ ਵੋ ਲਹੂ ਕਿਸਕਾ ਹੈ
ਆਸਮਾਂ ਸਾਫ ਬਤਾ ਦੇ ਤੂ ਅਦੂ ਕਿਸਕਾ ਹੈ
ਕਯੋਂ ਨਯੇ ਰੰਗ ਬਦਲਤਾ ਹੈ ਤੂ ਤੜਪਾਨੇ ਕੋ

ਦਰਦਮੰਦੋਂ ਸੇ ਮੁਸੀਬਤ ਕੀ ਹਲਾਵਤ ਪੂਛੋ
ਮਰਨੇ ਵਾਲੋਂ ਸੇ ਜ਼ਰਾ ਲੁਤਫ਼-ਏ-ਸ਼ਹਾਦਤ ਪੂਛੋ
ਚਸ਼ਮ-ਏ-ਗੁਸਤਾਖ ਸੇ ਕੁਛ ਦੀਦ ਕੀ ਹਸਰਤ ਪੂਛੋ
ਕੁਸ਼ਤਾ-ਏ-ਨਾਜ਼ ਸੇ ਠੋਕਰ ਕੀ ਕਯਾਮਤ ਪੂਛੋ
ਸੋਜ਼ ਕਹਤੇ ਹੈਂ ਕਿਸੇ ਪੂਛ ਲੋ ਪਰਵਾਨੇ ਕੋ

ਨੌਜਵਾਨੋਂ ਯਹੀ ਮੌਕਾ ਹੈ ਉਠੋ ਖੁਲ ਖੇਲੋ
ਔਰ ਸਰ ਪਰ ਜੋ ਬਲਾ ਆਯੇ ਖੁਸ਼ੀ ਸੇ ਝੇਲੋ
ਕੌਂਮ ਕੇ ਨਾਮ ਪੇ ਸਦਕੇ ਪੇ ਜਵਾਨੀ ਦੇ ਦੋ
ਫਿਰ ਮਿਲੇਂਗੀ ਨਾ ਯੇ ਮਾਤਾ ਕੀ ਦੁਆਏਂ ਲੇ ਲੋ
ਦੇਖੇਂ ਕੌਨ ਆਤਾ ਹੈ ਇਰਸ਼ਾਦ ਬਜਾ ਲਾਨੇ ਕੋ

(ਹੈਫ਼=ਅਫ਼ਸੋਸ, ਫ਼ਿਦਾ=ਕੁਰਬਾਨ, ਕਾਸ਼ਾਨੇ=ਘਰ,
ਬੇਲ=ਜਮਾਨਤ, ਨਾਸੇਹਾ=ਉਪਦੇਸ਼ਕ, ਰੁਖ=ਚਿਹਰਾ,
ਤਿਫਲ=ਬੱਚਾ, ਸਦ=ਸੌ, ਸ਼ਿਕਨ=ਤਿਉੜੀ,ਵਟ,
ਅਸੀਰਾਨ-ਏ-ਮੁਸੀਬਤ=ਕੈਦ ਦਾ ਦੁੱਖ, ਗੁਲੂ=ਗਲਾ,
ਅਦੂ=ਦੁਸ਼ਮਣ, ਚਸ਼ਮ=ਅੱਖ, ਇਰਸ਼ਾਦ ਬਜਾ ਲਾਨਾ=
ਕਿਹਾ ਮੰਨਣਾ)

5. ਕੁਛ ਅਸ਼ਆਰ

ਇਲਾਹੀ ਖ਼ੈਰ ਵੋ ਹਰਦਮ ਨਈ ਬੇਦਾਦ ਕਰਤੇ ਹੈਂ
ਹਮੇਂ ਤੋਹਮਤ ਲਗਾਤੇ ਹੈਂ ਜੋ ਹਮ ਫਰਿਯਾਦ ਕਰਤੇ ਹੈਂ

ਯੇ ਕਹ ਕਹ ਕਰ ਬਸਰ ਕੀ ਉਮ੍ਰ ਹਮਨੇ ਕੈਦੇ ਉਲਫਤ ਮੇਂ
ਵੋ ਅਬ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਵੋ ਅਬ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਤੇ ਹੈਂ

ਸਿਤਮ ਐਸਾ ਨਹੀਂ ਦੇਖਾ ਜਫ਼ਾ ਐਸੀ ਨਹੀਂ ਦੇਖੀ
ਵੋ ਚੁਪ ਰਹਨੇ ਕੋ ਕਹਤੇ ਹੈਂ ਜੋ ਹਮ ਫਰਿਯਾਦ ਕਰਤੇ ਹੈਂ

6. ਨ ਚਾਹੂੰ ਮਾਨ ਦੁਨੀਯਾ ਮੇਂ

ਨ ਚਾਹੂੰ ਮਾਨ ਦੁਨੀਯਾ ਮੇਂ, ਨ ਚਾਹੂੰ ਸ੍ਵਰਗ ਕੋ ਜਾਨਾ
ਮੁਝੇ ਵਰ ਦੇ ਯਹੀ ਮਾਤਾ ਰਹੂੰ ਭਾਰਤ ਪੇ ਦੀਵਾਨਾ

ਕਰੂੰ ਮੈਂ ਕੌਮ ਕੀ ਸੇਵਾ ਪੜੇ ਚਾਹੇ ਕਰੋੜੋਂ ਦੁਖ
ਅਗਰ ਫ਼ਿਰ ਜਨਮ ਲੂੰ ਆਕਰ ਤੋ ਭਾਰਤ ਮੇਂ ਹੀ ਹੋ ਆਨਾ

ਲਗਾ ਰਹੇ ਪ੍ਰੇਮ ਹਿੰਦੀ ਮੇਂ, ਪੜ੍ਹੂੰੰ ਹਿੰਦੀ ਲਿਖੂੰ ਹਿੰਦੀ
ਚਲਨ ਹਿੰਦੀ ਚਲੂੰ, ਹਿੰਦੀ ਪਹਰਨਾ, ਓੜ੍ਹਨਾ ਖਾਨਾ

ਭਵਨ ਮੇਂ ਰੋਸ਼ਨੀ ਮੇਰੇ ਰਹੇ ਹਿੰਦੀ ਚਿਰਾਗੋਂ ਕੀ
ਸ੍ਵਦੇਸ਼ੀ ਹੀ ਰਹੇ ਬਾਜਾ, ਬਜਾਨਾ, ਰਾਗ ਕਾ ਗਾਨਾ

ਲਗੇਂ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਕੇ ਹੀ ਅਰਥ ਮੇਰੇ ਧਰਮ, ਵਿਦਯਾ, ਧਨ
ਕਰੂੰ ਮੈਂ ਪ੍ਰਾਣ ਤਕ ਅਰਪਣ ਯਹੀ ਪ੍ਰਣ ਸਤਯ ਹੈ ਠਾਨਾ

ਨਹੀਂ ਕੁਛ ਗੈਰ-ਮੁਮਕਿਨ ਹੈ ਜੋ ਚਾਹੋ ਦਿਲ ਸੇ 'ਬਿਸਿਮਲ' ਤੁਮ
ਉਠਾ ਲੋ ਦੇਸ਼ ਹਾਥੋਂ ਪਰ ਨ ਸਮਝੋ ਅਪਨਾ ਬੇਗਾਨਾ

7. ਹੇ ਮਾਤ੍ਰੀਭੂਮੀ

ਹੇ ਮਾਤ੍ਰੀਭੂਮੀ ! ਤੇਰੇ ਚਰਣੋਂ ਮੇਂ ਸ਼ਿਰ ਨਵਾਊਂ ।
ਮੈਂ ਭਕਤੀ ਭੇਂਟ ਅਪਨੀ, ਤੇਰੀ ਸ਼ਰਣ ਮੇਂ ਲਾਊਂ ।

ਮਾਥੇ ਪੇ ਤੂ ਹੋ ਚੰਦਨ, ਛਾਤੀ ਪੇ ਤੂ ਹੋ ਮਾਲਾ ;
ਜਿਹ੍ਵਾ ਪੇ ਗੀਤ ਤੂ ਹੋ ਮੇਰਾ, ਤੇਰਾ ਹੀ ਨਾਮ ਗਾਊਂ ।

ਜਿਸਸੇ ਸਪੂਤ ਉਪਜੇਂ, ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ-ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ ਜੈਸੇ;
ਉਸ ਧੂਲ ਕੋ ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਨਿਜ ਸ਼ੀਸ਼ ਪੇ ਚੜ੍ਹਾਊਂ ।

ਮਾਈ ਸਮੁਦ੍ਰ ਜਿਸਕੀ ਪਦ ਰਜ ਕੋ ਨਿਤਯ ਧੋਕਰ;
ਕਰਤਾ ਪ੍ਰਣਾਮ ਤੁਝਕੋ, ਮੈਂ ਵੇ ਚਰਣ ਦਬਾਊਂ ।

ਸੇਵਾ ਮੇਂ ਤੇਰੀ ਮਾਤਾ ! ਮੈਂ ਭੇਦਭਾਵ ਤਜਕਰ;
ਵਹ ਪੁਣਯ ਨਾਮ ਤੇਰਾ, ਪ੍ਰਤੀਦਿਨ ਸੁਨੂੰ ਸੁਨਾਊਂ ।

ਤੇਰੇ ਹੀ ਕਾਮ ਆਊਂ, ਤੇਰਾ ਹੀ ਮੰਤ੍ਰ ਗਾਊਂ।
ਮਨ ਔਰ ਦੇਹ ਤੁਝ ਪਰ ਬਲੀਦਾਨ ਮੈਂ ਜਾਊਂ ।

(ਨਿਜ=ਆਪਣੇ, ਪਦ ਰਜ=ਚਰਨ-ਧੂੜ)

8. ਅਰੂਜ਼ੇ ਕਾਮਯਾਬੀ ਪਰ ਕਭੀ ਤੋ

ਅਰੂਜ਼ੇ ਕਾਮਯਾਬੀ ਪਰ ਕਭੀ ਤੋ ਹਿੰਦੁਸਤਾਂ ਹੋਗਾ ।
ਰਿਹਾ ਸੈਯਾਦ ਕੇ ਹਾਥੋਂ ਸੇ ਅਪਨਾ ਆਸ਼ਿਯਾਂ ਹੋਗਾ ।

ਚਖਾਯੇਂਗੇ ਮਜਾ ਬਰਬਾਦੀ-ਏ-ਗੁਲਸ਼ਨ ਕਾ ਗੁਲਚੀਂ ਕੋ ।
ਬਹਾਰ ਆਯੇਗੀ ਉਸ ਦਿਨ ਜਬ ਕਿ ਅਪਨਾ ਬਾਗਵਾਂ ਹੋਗਾ ।

ਵਤਨ ਕੀ ਆਬਰੂ ਕਾ ਪਾਸ ਦੇਖੇਂ ਕੌਨ ਕਰਤਾ ਹੈ ।
ਸੁਨਾ ਹੈ ਆਜ ਮਕਤਲ ਮੇਂ ਹਮਾਰਾ ਇਮਤਹਾਂ ਹੋਗਾ ।

ਜੁਦਾ ਮਤ ਹੋ ਮੇਰੇ ਪਹਲੂ ਸੇ ਐ ਦਰਦੇ-ਵਤਨ ਹਰਗਿਜ ।
ਨ ਜਾਨੇ ਬਾਦ ਮੁਰਦਨ ਮੈਂ ਕਹਾਂ ਔਰ ਤੂ ਕਹਾਂ ਹੋਗਾ ।

ਯਹ ਆਯੇ ਦਿਨ ਕੀ ਛੇੜ ਅੱਛੀ ਨਹੀਂ ਐ ਖੰਜਰੇ-ਕਾਤਿਲ !
ਬਤਾ ਕਬ ਫੈਸਲਾ ਉਨਕੇ ਹਮਾਰੇ ਦਰਮਿਯਾਂ ਹੋਗਾ ।

ਸ਼ਹੀਦੋਂ ਕੀ ਚਿਤਾਓਂ ਪਰ ਜੁੜੇਗੇਂ ਹਰ ਬਰਸ ਮੇਲੇ ।
ਵਤਨ ਪਰ ਮਰਨੇ ਵਾਲੋਂ ਕਾ ਯਹੀ ਬਾਕੀ ਨਿਸ਼ਾਂ ਹੋਗਾ ।

ਇਲਾਹੀ ਵਹ ਭੀ ਦਿਨ ਹੋਗਾ ਜਬ ਅਪਨਾ ਰਾਜਯ ਦੇਖੇਂਗੇ ।
ਜਬ ਅਪਨੀ ਹੀ ਜਮੀਂ ਹੋਗੀ ਔਰ ਅਪਨਾ ਆਸਮਾਂ ਹੋਗਾ

(ਅਰੂਜ=ਤਰੱਕੀ, ਸੈਯਾਦ=ਸ਼ਿਕਾਰੀ, ਆਸ਼ਿਯਾਂ=ਆਲ੍ਹਣਾ,ਘਰ,
ਗੁਲਚੀਂ=ਫੁਲੇਰਾ,ਫੁੱਲ ਤੋੜਣ ਵਾਲਾ, ਮਕਤਲ=ਕਤਲਗਾਹ)

9. ਭਾਰਤ ਜਨਨੀ ਤੇਰੀ ਜਯ ਹੋ ਵਿਜਯ ਹੋ

ਭਾਰਤ ਜਨਨੀ ਤੇਰੀ ਜਯ ਹੋ ਵਿਜਯ ਹੋ ।
ਤੂ ਸ਼ੁੱਧ ਔਰ ਬੁੱਧ ਗਿਆਨ ਕੀ ਆਗਾਰ,
ਤੇਰੀ ਵਿਜਯ ਸੂਰਯ ਮਾਤਾ ਉਦਯ ਹੋ ।

ਹੋਂ ਗਿਆਨ ਸਮਪੰਨ ਜੀਵਨ ਸੁਫਲ ਹੋਵੇ,
ਸੰਤਾਨ ਤੇਰੀ ਅਖਿਲ ਪ੍ਰੇਮਮਯ ਹੋ ।

ਆਯੇਂ ਪੁਨ: ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ ਦੇਖੇਂ ਦਸ਼ਾ ਤੇਰੀ,
ਸਰਿਤਾ ਸਰੋਂ ਮੇਂ ਭੀ ਬਹਤਾ ਪ੍ਰਣਯ ਹੋ ।

ਸਾਵਰ ਕੇ ਸੰਕਲਪ ਪੂਰਣ ਕਰੇਂ ਈਸ਼,
ਵਿਧਨ ਔਰ ਬਾਧਾ ਸਭੀ ਕਾ ਪ੍ਰਲਯ ਹੋ ।

ਗਾਂਧੀ ਰਹੇ ਔਰ ਤਿਲਕ ਫਿਰ ਯਹਾਂ ਆਵੇਂ,
ਅਰਵਿੰਦ, ਲਾਲਾ ਮਹੇਂਦ੍ਰ ਕੀ ਜਯ ਹੋ ।

ਤੇਰੇ ਲੀਯੇ ਜੇਲ ਹੋ ਸ੍ਵਰਗ ਕਾ ਦ੍ਵਾਰ,
ਬੇੜੀ ਕੀ ਝਨ-ਝਨ ਬੀਣਾ ਕੀ ਲਯ ਹੋ ।

ਕਹਤਾ ਖਲਲ ਆਜ ਹਿੰਦੂ-ਮੁਸਲਮਾਨ,
ਸਬ ਮਿਲ ਕੇ ਗਾਓ ਜਨਨੀ ਤੇਰੀ ਜਯ ਹੋ ।

(ਆਗਾਰ=ਘਰ, ਸਰਿਤਾ=ਨਦੀ, ਸਰ=ਤਾਲਾਬ)

10. ਐ ਮਾਤ੍ਰੀਭੂਮੀ! ਤੇਰੀ ਜਯ ਹੋ

ਐ ਮਾਤ੍ਰੀਭੂਮੀ ਤੇਰੀ ਜਯ ਹੋ, ਸਦਾ ਵਿਜਯ ਹੋ
ਪ੍ਰਤਯੇਕ ਭਕਤ ਤੇਰਾ, ਸੁਖ-ਸ਼ਾਂਤੀ-ਕਾਂਤੀਮਯ ਹੋ
ਅਗਿਆਨ ਕੀ ਨਿਸ਼ਾ ਮੇਂ, ਦੁਖ ਸੇ ਭਰੀ ਦਿਸ਼ਾ ਮੇਂ
ਸੰਸਾਰ ਕੇ ਹ੍ਰਦਯ ਮੇਂ ਤੇਰੀ ਪ੍ਰਭਾ ਉਦਯ ਹੋ

ਤੇਰਾ ਪ੍ਰਕੋਪ ਸਾਰੇ ਜਗ ਕਾ ਮਹਾਪ੍ਰਲਯ ਹੋ
ਤੇਰੀ ਪ੍ਰਸੰਨਤਾ ਹੀ ਆਨੰਦ ਕਾ ਵਿਸ਼ਯ ਹੋ
ਵਹ ਭਕਤੀ ਦੇ ਕਿ ਬਿਸਮਿਲ ਸੁਖ ਮੇਂ ਤੁਝੇ ਨ ਭੂਲੇ
ਵਹ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਕਿ ਦੁੱਖ ਮੇਂ ਕਾਯਰ ਨ ਯਹ ਹ੍ਰਦਯ ਹੋ

(ਕਾਂਤੀਮਯ=ਤੇਜਵਾਨ, ਨਿਸ਼ਾ=ਰਾਤ)