100 ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਨੌਜਵਾਨ ਬਾਬਾ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ

ਵਿਸ਼ਵ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ ਸਥਾਪਿਤ, ਗਿਨੀਜ਼ ਬੁੱਕ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਨਾਮ ਦਰਜ ਹਰਿੰਦਰ ਜੱਸਲ ਪਰਵਾਸੀ ਦੀ ਕਵਰ ਸਟੋਰੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਵਾਰ ਅਸੀਂ ਗੱਲ ਕਰਨ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ ਢਿੱਲੀ ਜਿਹੀ ਪੱਗ, ਚਿਹਰੇ 'ਤੇ ਮੁਸਕਾਨ, ਗਾਲੜੀ ਪਰ ਪਤੇ ਦੀ ਗੱਲ ਕਹਿਣ ਵਾਲੇ, ਮਿਲਦਿਆਂ ਹੀ ਸਭ ਦਾ ਮਨ ਮੋਹ ਲੈਣ ਵਾਲੇ, ਅੱਖਰ ਗਿਆਨ ਤੋਂ ਕੌਰੇ ਪਰ ਨਿੱਜੀ ਜਿੰਦਗੀ ਦੇ ਤਜੁਰਬੇ ਤੋਂ ਗੂਹੜ ਗਿਆਨ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ, ਲੰਮ-ਸਲੰਮੇ 100 ਸਾਲਾਂ ਨੌਜਵਾਨ ਬਾਬਾ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਦੀ। ਜਿਸ ਨੇ ਸਕੋਸ਼ੀਆ ਬੈਂਕ ਟੋਰਾਂਟੋ ਵਾਟਰ ਫਰੰਟ ਮੈਰਾਥਨ ਮੁਕੰਮਲ ਕਰਕੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਆਪਣਾ ਚਿਰੋਕਾ ਸੁਪਨਾ ਸਕਾਰ ਕਰ ਵਿਖਾਇਆ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਵੀ ਨਵੀਂ ਸੇਧ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਆਦਮੀ ਜੇ ਦਿਲੋਂ ਹਾਰ ਨਾ ਮੰਨੇ ਤਾਂ ਉਹ ਕੋਈ ਵੀ ਮੰਜਿਲ ਸਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਬਾਬਾ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜਿੰਦਗੀ ਦੀ ਇਸ 8ਵੀਂ ਮੈਰਾਥਨ ਦੌੜ ਨੂੰ ਤਕਰੀਬਨ 8 ਘੰਟੇ 25 ਵਿੱਚ ਭਾਵੇਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਿਛੋਂ ਜਰੂਰ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ, ਪਰ 100 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਉਮਰ ਦਾ ਉਮਰ ਦਰਾਜ ਇਹ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ 42.195 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਲੰਮੀ ਦੌੜ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਹੌਂਸਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਨਹੀਂ ਬਾਬੇ ਨੇ ਉਕਤ ਮੈਰਾਥਨ ਤੋਂ ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ 100 ਮੀਟਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 10,000ਮੀਟਰ ਦੌੜਾਂ ਦੇ 8 ਹੋਰ ਵਿਸ਼ਵ ਰਿਕਾਰਡ ਵੀ ਕਾਇਮ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਅੱਜ ਜਦੋਂ ਨੌਜਵਾਨ ਅੱਧਾ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਭੱਜਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਾਹੋ-ਸਾਹ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅੱਧਖੜ ਉਮਰ ਦਾ ਲਗਭੱਗ ਹਰੇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਦਵਾਈ ਖਾ ਕੇ ਗੁਜਾਰਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਸਭ ਤੋਂ ਉਲਟ ਇੱਕ ਸਦੀ ਉਮਰ ਵਾਲਾ ਤੰਦਰੁਸਤ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਲਗਾਤਾਰ ਦੌੜੀ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਨੂੰ ਉਹ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਦੀ ਰਹਿਮਤ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਅਤੇ  ਇਹ ਹੈ ਵੀ ਸੱਚ ਕਿਉਂਕਿ ਉਮਰ ਦੇ ਇਸ ਪੜਾਅ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਬਹੁਤੇ ਬਜੁਰਗ ਮੰਜਾ ਮੱਲ ਬਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਦਾ ਹੌਂਸਲਾ ਦੇਖਦੇ ਹੀ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਕੋਚ ਹਰਮੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਜਦੋਂ ਬਾਬਾ ਮੈਰਾਥਨ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਦੇ ਕਰੀਬ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਚਿਹਰੇ 'ਤੇ ਵੱਖਰਾ ਹੀ ਜਲੋਅ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ 100 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਇਸ ਮੈਰਾਥਨ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਦੇ ਤੁਲ ਦੱਸਿਆ। ਮੈਰਾਥਨ ਮੁਕੰਮਲ ਕਰਨ ਬਾਅਦ ਹਰ ਵਾਰ ਦੀ ਤਰਾਂ ਉਸਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਤਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਪਿਆਰ ਹੈ ਜਿਸ ਬਦੌਲਤ ਉਹ ਕਦੇ ਹਾਰਿਆ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਅੱਜ ਤੱਕ ਭੱਜਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੁੱਛਣ 'ਤੇ ਕਿ ਬਾਬਾ ਕਦੋਂ ਤੱਕ ਭੱਜਦੇ ਰਹਿਣ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਦਾ ਜਵਾਬ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਭੱਜਦਾ-2 ਰੱਬ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਦੌੜਦਾ ਰਹੇਗਾ, ਭਾਵ ਕਿ ਆਪਣੇ ਆਖਰੀ ਸਾਹਾਂ ਤੱਕ ਉਹ ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਦੌੜਦਾ ਰਹੇਗਾ। ਉਸਦੇ ਬੁਲੰਦ ਹੌਂਸਲੇ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਬੇਸ਼ੱਕ ਉਹ ਜਨ-ਪਿਆਰ ਹੀ ਦੱਸਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇੱਕ ਸਵਾਲ ਹਰੇਕ ਆਮੋ-ਖ਼ਾਸ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਸੱਟ ਮਾਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਖ਼ਿਰ ਬੁੱਢੇ ਵਾਰੇ ਇਸ ਬਜੁਰਗ ਨੂੰ ਦੌੜਣ ਦੀ ਕੀ ਸੁੱਝੀ? ਉਸ ਨਾਲ ਹੋਈਆਂ ਮੇਲ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਤੋਂ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਦੀ ਅੰਦਰਲੀ ਭੱਜ-ਦੌੜ ਨੇ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੌੜਣ ਲਈ ਉਤਸਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਫਿਰ ਦਿਨੋ-2 ਮਿਲਦੇ ਪਿਆਰ ਸਦਕਾ ਉਹ ਦੌੜਦਾ ਹੀ ਗਿਆ। ਬਾਬਾ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਜੋ ਕਿ ਜਲੰਧਰ ਲਾਗਲੇ ਪਿੰਡ ਬਿਆਸ ਦਾ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਕੋਲ ਇੰਗਲੈਂਡ ਰਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਹ ਕਦੇ-2 ਆਪ-ਮੁਹਾਰੇ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਕਰੀਬ 20 ਕੁ ਵਰ੍ਹੇ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦਾ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਇੱਕ ਸ਼ੜਕ ਹਾਦਸੇ ਵਿੱਚ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਪੁੱਤ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਘਰ ਵਿੱਚ ਪਾਠ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ, ਭੋਗ ਪਿਆ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਭੈਣ-ਭਾਈ ਆਪੋ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਗਰਾਂ ਮੁੜ ਗਏ। ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਮੁਤਾਬਿਕ ਉਹ ਘਰ ਵਿੱਚ ਇਕੱਲਾਪਣ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਅਤੇ ਕਦੇ-2 ਘੰਟਿਆਂ ਬੱਧੀ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤ ਅਤੇ ਪਤਨੀ ਦੇ ਸਿਵੇ ਕੋਲ ਜਾ ਕੇ ਬੈਠਾ ਰਹਿੰਦਾ। ਬਜੁਰਗੀ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਦੁੱਖ ਐਨਾ ਭਾਰੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਸਿਵਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਕੇ ਆਪਣੇ ਵਿੱਛੜ ਚੁੱਕੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨਾਲ ਇਕੱਲਿਆਂ ਹੀ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ। ਦੱਸਣਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਬਾਬਾ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਮਰ ਚੁੱਕੇ ਉਕਤ ਪੁੱਤਰ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 2 ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ 3 ਧੀਆਂ ਹੋਰ ਹਨ, ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੁੰਡਾ ਇੰਗਲੈਂਡ ਅਤੇ ਇੱਕ ਧੀ ਕੈਨੇਡਾ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਬਾਪੂ ਦੀ ਤਰਸਯੋਗ ਹਾਲਤ ਦੇਖ ਕੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਰਹਿੰਦੇ ਮੁੰਡੇ ਨੇ ਬਾਬੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸਦਾ ਲਿਆ। ਉੱਥੇ ਵੀ ਉਹ ਉਦਾਸ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਅਤੇ ਹੋਲੀ-2 ਤੁਰਦਾ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਤੱਕ ਜਾ ਆਉਂਦਾ ਜਾਂ ਤੜਕਸਾਰ ਕਦੇ-2 ਪਾਰਕ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ। ਜਿੱਥੇ ਹਰਮੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨਾਮ ਦਾ ਉਸਦੀ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਉਮਰ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਹਰ ਰੋਜ ਦੌੜਦਾ ਤਾਂ ਉਹ ਚੁੱਪਚਾਪ ਉਸ ਨੂੰ ਵੇਖਦਾ ਰਹਿੰਦਾ। ਪਰ ਉਸਦੇ ਅੰਦਰ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੇ ਵਿਛੋੜੇ ਦੀ ਤੜਪ ਕਾਰਨ ਸਦਾ ਹੀ ਭੱਜ-ਦੌੜ ਲੱਗੀ ਰਹਿੰਦੀ। ਉਸਦਾ ਜੀਅ ਕਰਦਾ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਮਾਨਸਿਕ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀਆਂ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਦੂਰ ਭੱਜ ਜਾਵੇ, ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਸ਼ਾਇਦ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਮਨ ਦੀ ਇਸੇ ਵਿਆਕੁਲਤਾ ਕਾਰਨ ਉਹ 2 ਵਾਰ ਪੰਜਾਬ ਵੀ ਗੇੜਾ ਲਗਾ ਆਇਆ ਪਰ ਮਨ ਨੂੰ ਕਿਤੇ ਸਕੂਨ ਨਾ ਮਿਲਿਆ। ਅਖ਼ੀਰ ਹਰਮੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਉਣ 'ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਵੀ ਹੋਲੀ-2 ਭੱਜਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਲੰਡਨ ਵਿਖੇ 89 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਮੈਰਾਥਨ ਦੌੜ ਵਿੱਚ ਦੌੜਿਆ। ਬਾਬਾ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਦੌੜਣਾ ਕੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਬੁੱਢੇਵਾਰੇ ਭੱਜਦੇ ਇਸ ਬਾਬੇ ਨੂੰ ਹੱਥਾਂ 'ਤੇ ਚੁੱਕ ਲਿਆ ਅਤੇ ਲੋਕ ਪਿਆਰ ਸਦਕਾ ਹੀ ਬਾਬਾ ਅੱਜ ਤੱਕ ਨਿਰੰਤਰ ਦੌੜਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬਾਬੇ ਦੇ ਕਾਰਨਾਮੇ ਜਿੰਨੇ ਦਿਲਚਸਪ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਉਹ ਖੁਦ ਦਿਲਚਸਪ ਹੈ। ਉਹ ਭਾਵੇਂ ਅੱਖਰ ਗਿਆਨ ਤੋਂ ਕੌਰਾ ਹੈ ਪਰ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਉਮਰ ਨਾਲ ਮਿਲੇ ਤਜੁਰਬੇ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸਾਂਭਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਿੰਡ ਬਿਆਸ ਦਾ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਫੌਜਾ ਭਾਵੇਂ ਹੁਣ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਅਤੇ ਟੀਵੀ ਚੈਨਲਾਂ ਸਰਦਾਰ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ, ਉਸਦੀ ਸ਼ਾਨ ਵਿੱਚ ਥਾਂ-2 ਪਾਰਟੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਬੇਸ਼ੱਕ ਬਾਬੇ ਨੇ ਕੋਟ ਪੈਂਟ ਦੇ ਨਾਲ-2 ਟਾਈ ਵੀ ਲਗਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅੱਜ ਵੀ ਬੇਬਾਕ ਅਤੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਸੁਭਾਅ ਵਾਲਾ ਓਹੀ ਪੰਜਾਬੀ ਬੈਠਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਦੇ ਜਲੰਧਰ ਲਾਗੇ ਬਿਆਸ ਪਿੰਡ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਾਦਗੀ ਭਰੇ ਅੰਦਾਜ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ,'' ਬੁੜੇ ਨੇ ਤਾਂ ਕਦੋਂ ਦਾ ਮਰ ਜਾਣਾ ਸੀ ਜੇ ਕਿਤੇ ਤੁਸੀਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਐਨਾ ਪਿਆਰ ਨਾ ਦਿੱਤਾ ਹੁੰਦਾ''। ਬਾਬਾ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਅਨੁਸਾਰ ਬਜੁਰਗ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਧਿਆਨ ਮੰਗਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਬਜੁਰਗਾਂ ਵੱਲ ਵੀ ਬੱਚਿਆਂ ਵਾਂਗ ਧਿਆਨ ਨਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਕੱਲ ਦੇ ਬਾਰੇ ਉਹ ਢਾਰਸ ਢਾਹ ਕੇ ਬਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸੇ ਇਕੱਲਤਾ ਦੀ ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਇਕੱਲੀ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ ਸਗੋ ਇਸ ਨਾਲ ਬੰਦੇ ਦਾ ਸਰੀਰ ਹੋਲੀ-2 ਦਿਨ-ਬ-ਦਿਨ ਕੰਢਮ ਹੁੰਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਬੇਬਾਕੀ ਨਾਲ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਭੱਜਣਾ ਕੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਉਸ ਤੋਂ ਦੁੱਖ ਅਤੇ ਤਕਲੀਫਾਂ ਵੀ ਭੱਜ ਗਈਆਂ। ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਉਹ ਸ਼ੁਕਰ ਅਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਧਨ ਪ੍ਰਤੀ ਲੋਭ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਹ ਮੈਰਾਥਨਾ ਵਿੱਚ ਦੌੜ ਕੇ ਬੇਸਹਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਚੈਰਿਟੀ ਲਈ ਲਗਾਤਾਰ ਧਨ ਇਕੱਠਾ ਕਰਕੇ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਪਰ ਖੁਦ ਉਹ ਆਪਣਾ ਗੁਜਾਰਾ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਮਿਲਦੀ 400 ਪੌਂਡ ਪੈਨਸ਼ਨ ਨਾਲ ਹੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਨਹੀਂ ਉਹ ਇਸ ਪੈਸੇ ਵਿੱਚੋਂ ਵੀ ਕੁਝ ਪੈਸਾ ਧਰਮ ਕਰਮ ਆਦਿ 'ਤੇ ਲਗਾ ਛੱਡਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ,'' ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਚੈਰਿਟੀ ਹੀ ਬਚਾ ਗਈ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਕੋਦੋਂ ਦੇ ਬਾਬੇ ਦੇ ਲੱਡੂ ਵੱਟੇ ਜਾਣੇ ਸਨ''। ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਅਤੇ ਖਾਸਕਰ ਔਰਤ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਦਿਲੋ-ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਵਾਲ ਹੋਰ ਖਟਕ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ 100 ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਨੌਜਵਾਨ ਇਹ ਬਾਬਾ ਆਖ਼ਿਰ ਖਾਂਦਾ ਕੀ ਹੈ, ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਹੈ ਜਾਂ ਮਾਸਾਹਾਰੀ, ਕਿਤੇ ਕੋਈ ਨਸ਼ਾ ਆਦਿ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਤਾਂ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਿਤ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਬਾਬਾ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਕਿਸਮ ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਤੋਂ ਰਹਿਤ ਹੈ। ਉਸਦੀ ਉਮਰ, ਦੇਹ ਅਰੋਗਤਾ ਅਤੇ ਨਸ਼ੇ ਆਦਿ ਦੀ ਜਾਂਚ ਪੜਤਾਲ ਵੱਖ-2 ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਡਾਕਟਰਾਂ ਦੀਆਂ ਟੀਮਾਂ ਕਰਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਬਾਬਾ ਸਾਦੀ ਦਾਲ ਨਾਲ ਇੱਕ ਫੁਲਕਾ ਸਵੇਰੇ ਅਤੇ ਇੱਕ ਫੁਲਕਾ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਖਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਦਰਕ ਵਾਲੀ ਚਾਹ ਅਤੇ ਅਦਰਕ ਦੀ ਤਰੀ ਵਾਲੀ ਸਬਜੀ ਉਸ ਦਾ ਪਸੰਦੀਦਾ ਅਹਾਰ ਹੈ। ਚੌਲ ਖਾਣੇ ਉਹ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਚੌਲ ਵਾਈ-ਵਾਦੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹਰੀਆਂ ਸਬਜੀਆਂ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਭੋਜਨ 'ਚ ਸ਼ੁਮਾਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਮੀਟ-ਮਾਸ ਨੂੰ ਉਹ ਹੱਥ ਨਹੀਂ ਲਗਾਉਂਦਾ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਤਲੀ ਚੀਜ ਖਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਤਲੀਆਂ ਚੀਜਾਂ ਸਿਹਤ ਦਾ ਸਤਿਆਨਾਸ ਕਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਵੇਰਸਾਰ ਕਰੀਬ 8 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੌੜ ਅਤੇ ਫਿਰ ਨਿੱਤਨੇਮ ਵਾਂਗ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਜਾਣਾ ਉਸਦੇ ਰੋਜਾਨਾ ਜੀਵਨ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅੰਗ ਹਨ। ਬਾਬਾ ਪੁਰਾਂਤਨ ਖੁਰਾਕ ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਦਹੀਂ ਨੂੰ ਨਿਆਮਤ ਮੰਨਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਆਦਮੀ ਖੁਰਾਕ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਮਾਨਸਿਕ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਤੰਦਰੁਸਤ ਰਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਜੇਕਰ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਬਜੁਰਗਾਂ ਨੂੰ ਬਣਦਾ ਮਾਨ-ਸਨਮਾਨ੍ਹ ਦੇਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦੇਣ ਤਾਂ ਉਹ ਦੇਖਣਗੇ ਕਿ ਅੰਦਰੂਨੀ ਖੁਸ਼ੀ ਸਦਕਾ ਦਿਨਾ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਜੁਰਗ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਰਾਜੀ ਹੋ ਜਾਣਗੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਫਿਰ ਬੁੱਢੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਦੇ ਚੱਕਰ ਨਹੀਂ ਕੱਢਣੇ ਪੈਣਗੇ। ਬੱਲੇ ਬਾਬਾ ਤੇਰੇ ... 100 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਜਵਾਨੀ ਨੂੰ ਸਜਦਾ। ਅੱਜ ਜਦੋਂ ਪੰਜਾਹ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦੇ-ਪਹੁੰਚਦੇ ਹੀ ਬੁਢਾਪਾ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਗੋਡਿਆਂ ਭਾਰ ਲੈ ਬਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਤਦ 100 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚੇ ਨੌਜਵਾਨ ਬਾਬਾ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਇਤਿਹਾਸ ਰਚ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ 'ਤੇ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਫ਼ਖ਼ਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਛਾਤੀ ਚੌੜੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, 100 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਉਮਰ ਜਿਸ ਨੂੰ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਛੂਹ ਲਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਪਾਸਾ ਦੇਣ ਲਈਂ ਵੀ ਦੋ ਬੰਦਿਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਚਾਹ ਦਾ ਗਲਾਸ ਵੀ ਉਸਦੇ ਮੂੰਹ ਨੂੰ ਦੂਏ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਹੀ ਲਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਕਮਾਲ ਹੈ, ਬਾਬਾ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ। ਬੱਲੇ ਬਾਬਾ ਤੇਰੇ....। ਗਿੰਨੀਜ਼ ਬੁੱਕ ਵਿਚ ਵਰਲਡ ਰਿਕਾਰਡ ਬਣਾ ਕੇ ਨਾਮ ਦਰਜ ਕਰਵਾਉਣ ਵਾਲਾ ਬਾਬਾ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇੱਕ ਆਮ ਕਿਸਾਨ ਪਰਿਵਾਰ 'ਚੋਂ ਸੱਤ ਸਮੁੰਦਰ ਪਾਰ ਜਾ ਕੇ ਅਜਿਹਾ ਇਤਿਹਾਸ ਸਿਰਜਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸੋਚਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹਕੀਕੀ ਰੂਪ ਦੇਣਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਮੁਕਾਮ ਨੂੰ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਬਾਬਾ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਤਕੜੇ ਇਰਾਦੇ ਮੂਹਰੇ ਨਾ ਉਮਰ ਔਕੜ ਬਣੀ, ਨਾ ਅਨਪੜ੍ਹਤਾ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਭਾਸ਼ਾ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਹੋਣਾ। ਬਾਬਾ ਦੌੜਦਾ ਰਿਹਾ ਤੇ ਉਮਰ ਪਿੱਛੇ ਛੁੱਟਦੀ ਰਹੀ।  ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਅੱਜ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਜਾਣਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਵੀ ਦਿਨ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਬਾਬਾ ਪੈਰੀਂ ਬੂਟ ਨਹੀਂ ਪਾਉਂਦਾ ਸੀ। ਫਿਰ ਜਦੋਂ ਬਾਬਾ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਨੇ 80 ਦੇ ਨੇੜੇ ਅਪੜਦਿਆਂ-ਅਪੜਦਿਆਂ ਪੈਰੀਂ ਬੂਟ ਪਾ ਕੇ ਦੌੜ ਲਗਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਅੱਜ ਜਦੋਂ ਇਹ 100 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦਾ ਜਵਾਨ ਪੀਲੀ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਚਮਕੀਲੇ ਰੰਗ ਦਾ ਦਸਤਾਰ ਸਜਾ ਕੇ, ਟੀ-ਸ਼ਰਟ ਤੇ ਲੋਅਰ ਪਾ ਕੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸੜਕਾਂ 'ਤੇ ਦੌੜ ਲਗਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਦੁਨੀਆਂ ਖੜ੍ਹ-ਖੜ੍ਹ ਦੇਖਦੀ ਹੈ ਤੇ ਅਸ਼-ਅਸ਼ ਕਰ ਉੱਠਦੀ ਹੈ। 100 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ 42 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਮੈਰਾਥਨ ਪੂਰੀ ਕਰਕੇ ਬਾਬਾ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣਾ ਨਾਂ ਗਿੰਨੀਜ਼ ਬੁੱਕ ਵਿਚ ਦਰਜ ਕਰਵਾ ਲਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਤਾਂ ਹੈ ਹੀ, ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਲਈ ਵੀ ਮਾਣ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਜਦੋਂ ਵੀ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਇਸ ਵਿਸ਼ਵ ਰਿਕਾਰਡ ਦੀ ਗੱਲ ਹੋਵੇਗੀ ਤਦ ਹਰ ਪੰਜਾਬੀ ਕਹੇਗਾ ਕਿ 'ਬਾਬਾ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਤਾਂ ਸਾਡਾ ਹੈ।' ਬਾਬਾ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਇਹ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਮਨੁੱਖ ਪੱਕੀ ਠਾਣ ਲਵੇ ਤਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਮੋੜ ਖ਼ਾਸ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕੋਈ ਵੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਸਰ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਨੌਜਵਾਨ ਬਾਬਾ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸਾਡਾ ਸਲਾਮ...। ਦੀਪਕ ਸ਼ਰਮਾ ਚਨਾਰਥਲ ਬਾਬਾ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਰੇਡੀਓ ਪਰਵਾਸੀ 'ਤੇ ... ਦਿਲ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦੈ ਜਵਾਨ ਉਮਰਾਂ 'ਚ ਕੀ ਰੱਖਿਐ ਮਕਸਦ ਸਾਹਵੇਂ ਉਮਰ ਕਦੇ ਕੋਈ ਰੁਕਾਵਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ : ਬਾਬਾ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਜਿੰਦਗੀ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਮਕਸਦ ਸਾਹਮਣੇ ਉਮਰ ਕੋਈ ਰੁਕਾਵਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਬੱਸ ਆਦਮੀ ਦਾ ਹੌਂਸਲਾ ਬੁਲੰਦ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਗੱਲ ਵਿਸ਼ਵ ਰਿਕਾਰਡ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ 100 ਸਾਲਾਂ ਬਾਬਾ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਰੇਡੀਓ ਪਰਵਾਸੀ 'ਤੇ ਗੱਲਬਾਤ ਦੌਰਾਨ ਕਹੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਆਦਮੀ ਉਨ੍ਹੀ ਦੇਰ ਭਟਕਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਉਸਨੂੰ ਕੋਈ ਮਕਸਦ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਮਕਸਦ ਦਾ ਗਿਆਨ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਆਦਮੀ ਮੰਜਿਲ 'ਤੇ ਪੁੱਜ ਹੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰੱਬ ਵਿੱਚ ਅਥਾਹ ਸ਼ਰਧਾ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਗਿਆਨ ਯਕੀਨਨ ਰੱਬੀ ਹੁਕਮ ਬਿਨਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਮਿਲ ਜਾਵੇ ਫਿਰ ਉਮਰ ਕੋਈ ਮਾਇਨੇ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੀ ਉਦਾਹਰਣ ਦਿੰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਆਮ ਕੰਮਾਂ ਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰੁਝੇ ਰਹੇ ਅਤੇ ਰੱਬੀ ਮਿਹਰ ਸਦਕਾ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 89 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੌੜਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਕਿ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਦਮੀ ਦੇ ਹੱਡ ਗੋਢੇ ਚੱਲਣ ਫਿਰਨ ਤੋਂ ਵੀ ਜਵਾਬ ਦੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਰੱਬੀ ਦਾਤ ਹੀ ਹੈ ਜੋ ਉਹ ਇਸ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦੌੜ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਹ ਖੁਦ ਕਈ ਵਾਰ ਇਕੱਲੇ ਬੈਠ ਕੇ ਸੋਚਦੇ ਹਨ ਕਿ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਕੀ ਖੇਡ, ਖੇਡ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੁਤਾਬਿਕ ਉਹ ਰੋਜਾਨਾ 2 ਰੋਟੀਆਂ ਅਤੇ ਉਹ ਵੀ ਬੜੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨਾਲ ਖਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਿੱਘਾ ਪਾਣੀ ਪੀਂਦੇ ਹਨ। ਹੱਸਦੇ ਹੋਂਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇੱਕ ਵਾਰ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਪੱਤਰਕਾਰ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਬਾਬਾ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਦੌੜਦੇ ਕਿਵੇਂ ਫਿਰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਉੱਤਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸਾਡੇ ਪੁਰਖੇ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਵਰਗੇ ਤਾਂ ਸਿਰ ਤਲੀ 'ਤੇ ਲੈ ਕੇ ਜੰਗ ਲੜਦੇ ਸਨ, ਮੈਂ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ੀ ਦਸਤਾਰ ਬੰਨ ਕੇ ਹੀ ਦੌੜ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਆਪਣੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸਿਹਤਯਾਬੀ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕੁਦਰਤ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਚੈਰਿਟੀ ਸਿਰ ਬੰਨਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਸ਼ੁਕਰ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਕੋਈ ਲਾਲਚ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਮੈਰਾਥਨ ਦੌੜਾ ਸਮੇਤ ਹੋਰਨਾ ਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਇਕੱਤਰ ਹੁੰਦੇ ਪੈਸੇ ਨੂੰ ਚੈਰਿਟੀ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੁਤਾਬਿਕ ਚੈਰਿਟੀ ਦਾ ਪੈਸਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿੰਨ੍ਹਾਂ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਦੀਆਂ ਦੁਆਵਾਂ ਹੀ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਲਗਾਤਾਰ ਦੌੜਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਟੋਰਾਂਟੋ ਮੈਰਾਥਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲੋਂ ਤੋੜੇ ਗਏ 8 ਹੋਰਨਾ ਵਿਸ਼ਵ ਰਿਕਾਰਡਾਂ ਸੰਬੰਧੀ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੇ ਕੋਚ ਹਰਮੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੂੂੰ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਮੈਰਾਥਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਦੌੜਾਵੇ, ਪਰ ਹਰਮੰਦਰ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਨਹੀਂ ਬਾਬਾ ਜੀ ਸਾਨੂੰ ਪਤੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਇਹ ਰਿਕਾਰਡ ਵੀ ਸਰ ਕਰ ਲੈਣੇ ਹਨ। ਕੋਚ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੇਹੌਂਸਲੇ ਕਾਰਨ ਹੀ ਮੈਂ 100 ਤੋਂ 10 ਹਜਾਰ ਮੀਟਰ ਦੇ 8 ਰਿਕਾਰਡ ਤੋੜਣ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਰਿਹਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਚ ਹਰਮੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੇਲ ਮਿਲਾਪ ਨੂੰ ਵੀ ਰੱਬੀ ਰਹਿਮਤ ਹੀ ਕਰਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਹ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਟੀਵੀ ਨਹੀਂ ਦੇਖਦੇ ਬਲਕਿ ਰੇਡੀਓ ਸੁਣਦੇ ਹਨ। ਜਿੱਥੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੁਨਿਆਵੀ ਗਿਆਨ ਦੇ ਨਾਲ-2 ਕੀਰਤਨ ਆਦਿ ਵੀ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਰੁਸਤਮੇ ਮੈਰਾਥਨ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰਿੰ. ਸਰਵਣ ਸਿੰਘ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਗੁੰਮਨਾਮੀ 'ਚ ਚੱਲ ਵਸਣਾ ਸੀ ਜੇ ਬੁੱਢੇਵਾਰੇ ਦੌੜਾਂ ਵਿਚ ਨਾ ਪੈਂਦਾ। ਹੁਣ ਉਹਦੀ ਪੂਰੇ ਜਹਾਨ ਵਿਚ ਬੱਲੇ ਬੱਲੇ ਹੈ। ਉਹਦਾ ਨਾਂ ਗਿੱਨੀਜ਼ ਦੀ ਵਰਲਡ ਰਿਕਾਰਡਾਂ ਵਾਲੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਆ ਗਿਐ। ਉਹ ਮੈਰਾਥਨ ਦਾ ਮਹਾਂਰਥੀ ਹੈ ਜੋ 1999 ਤੋਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿ ਰਿਹੈ। ਹੁਣ ਉਹ ਸੌ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਉਤੇ ਹੋ ਗਿਐ। ਉਹਦੀ ਵਡਿਆਈ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਕਿ ਉਹ ਲੰਮੀਆਂ ਦੌੜਾਂ ਦੌੜ ਲੈਂਦੈ ਸਗੋਂ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿਚ ਹੈ ਕਿ ਸੌ ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਹੋ ਕੇ ਵੀ ਦੌੜੀ ਜਾਂਦੈ। ਸੌ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਕਹਿ ਦੇਣੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਏਨੇ ਸਮੇਂ 'ਚ ਪੰਜ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਬਦਲ ਜਾਂਦੀਐਂ। ਇਸ ਉਮਰ ਤਕ ਕੋਈ ਵਿਰਲਾ ਹੀ ਪਹੁੰਚਦੈ ਤੇ ਜਿਹੜਾ ਪਹੁੰਚ ਜਾਵੇ ਉਹਤੋਂ ਉੱਠ ਬੈਠ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਨੈਣ ਪ੍ਰਾਣ ਜਵਾਬ ਦੇ ਜਾਂਦੇ ਨੇ। ਪਰ ਜਲੰਧਰ ਲਾਗੇ ਬਿਆਸ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਜੰਮਿਆ ਤੇ ਹੁਣ ਇੰਗਲੈਂਡ ਰਹਿੰਦਾ ਬਾਬਾ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਅਜੇ ਵੀ ਹਿਰਨਾਂ ਵਾਂਗ ਚੁੰਗੀਆਂ ਭਰ ਰਿਹੈ। ਉਹਦਾ ਕੱਦ ਪੰਜ ਫੁਟ ਅੱਠ ਇੰਚ ਹੈ ਤੇ ਭਾਰ ਸਿਰਫ਼ 115 ਪੌਂਡ। ਉਹ ਚੀਤੇ ਵਰਗੇ ਜੁੱਸੇ ਨਾਲ ਚੀਤੇ ਵਾਂਗ ਦੌੜ ਰਿਹੈ। 2011 ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਜਰਮਨੀ 'ਚ ਹਾਫ਼ ਮੈਰਾਥਨ ਭਾਵ 21.1 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੌੜ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਸੌ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ 'ਚ ਇੱਕੀ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੌੜ ਲੈਣਾ ਜਾਨ ਜੋਖੋਂ ਦਾ ਕਾਰਨਾਮਾ ਹੈ। ਕਈਆਂ ਤੋਂ ਏਨੀ ਦੂਰ ਸਾਈਕਲ ਨਹੀਂ ਚਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ। ਮਈ 2010 ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਲਕਸ਼ਮਬਰਗ ਦੀ ਇੰਟਰਫੇਥ ਮੈਰਾਥਨ ਦੌੜ ਵਿਚ ਭਾਗ ਲਿਆ ਸੀ। 98 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਉਹ ਐਡਨਬਰਗ ਦੀ ਮੈਰਾਥਨ ਦੌੜ ਦੌੜਿਆ। ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 2004 ਵਿਚ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਵਸ ਉਤੇ ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਫਤਿਹਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ 2005 ਵਿਚ ਲਾਹੌਰ ਦੀ ਸਟੈਂਡਰਡ ਚਾਰਟਡ ਮੈਰਾਥਨ ਦੌੜ ਵਿਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਬਹੁੜਿਆ। ਲਾਹੌਰ ਉਸ ਦਾ ਸ਼ਾਹੀ ਸਵਾਗਤ ਹੋਇਆ। ਜਨਰਲ ਪ੍ਰਵੇਜ਼ ਮੁਸ਼ੱਰਫ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਗੁਲਦਸਤਾ ਭੇਟ ਕੀਤਾ। ਬੇਗਮਾਂ ਨੇ ਬੁਰਕੇ ਉਤਾਰ ਕੇ ਬਾਬੇ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤੇ। ਉਸ ਦਾ ਨਿਵਾਸ ਪੰਜ ਤਾਰਾ ਹੋਟਲ ਵਿਚ ਕਰਵਾਇਆ। ਲਾਹੌਰ ਦੀਆਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਥਾਵਾਂ ਦੀ ਸੈਰ ਤੇ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕਰਵਾਈ। ਪੰਜਾ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਪੰਜਾ ਵਿਖਾਇਆ। ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਥਾਓਂ ਥਾਂ ਸਲਾਮਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ। ਕੁਝ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਟੋਰਾਂਟੋ ਦੀ ਹਾਫ਼ ਮੈਰਾਥਨ ਦੌੜ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਨਵਾਂ ਵਿਸ਼ਵ ਰਿਕਾਰਡ ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਲੰਡਨ ਦੀ ਮੈਰਾਥਨ ਵਿਚ ਅੱਸੀ ਸਾਲ ਤੋਂ ਵਡੇਰੀ ਉਮਰ ਵਾਲਿਆਂ ਲਈ ਨਵਾਂ ਰਿਕਾਰਡ ਰੱਖ ਕੇ ਖ਼ਬਰਾਂ ਵਿਚ ਆਇਆ ਸੀ। 2003 ਵਿਚ ਟੋਰਾਂਟੋ 'ਚ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਹੀ ਰਿਕਾਰਡ ਫਿਰ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਉਸ ਨੇ 42.2 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੌੜ 5 ਘੰਟੇ 40 ਮਿੰਟ 04 ਸਕਿੰਟ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। 26 ਸਤੰਬਰ 2004 ਨੂੰ ਟੋਰਾਂਟੋ ਵਿਚ ਹੀ ਦੌੜਦਿਆਂ ਉਸ ਨੇ 21.1 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੌੜ 2 ਘੰਟੇ 30 ਮਿੰਟ 02 ਸਕਿੰਟ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਕਰ ਵਿਖਾਈ। 13 ਅਕਤੂਬਰ 2011 ਨੂੰ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਕਮਾਲ ਹੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਇਹ ਦਿਨ ਸੌ ਸਾਲ ਤੋਂ ਟੱਪੇ ਮੁਨੱਖੀ ਜੁੱਸੇ ਦੇ 'ਕੱਠੇ ਅੱਠ ਵਿਸ਼ਵ ਰਿਕਾਰਡ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਿਨ ਬਣ ਗਿਆ। ਟੋਰਾਂਟੋ ਲਾਗੇ ਸਕਾਰਬਰੋ ਦੇ ਬਰਚਮਾਊਂਟ ਸਟੇਡੀਅਮ ਵਿਚ ਗਿਨੀਜ਼ ਬੁੱਕ ਆਫ਼ ਵਰਲਡ ਰਿਕਾਰਡਜ਼ ਦਰਜ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਟੀਮ ਹਾਜ਼ਰ ਸੀ। ਇਕੋਤਰ ਸੌ ਸਾਲਵੇਂ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਉਪ੍ਰੋਥਲੀ ਅੱਠ ਦੌੜਾਂ ਲਾਈਆਂ। 100 ਮੀਟਰ ਦੀ ਦੌੜ ਉਹ 23:40 ਸੈਕੰਡ ਵਿਚ ਦੌੜਿਆ ਜਦੋਂ ਕਿ ਪਹਿਲਾ ਵਿਸ਼ਵ ਰਿਕਾਰਡ 29:83 ਸੈਕੰਡ ਦਾ ਸੀ। 200 ਮੀਟਰ ਦੌੜ ਉਸ ਨੇ 52:53 ਸਕਿੰਟ ਵਿਚ ਲਾ ਕੇ 77:59 ਸੈਕੰਡ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਤੋੜਿਆ। 400 ਮੀਟਰ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਰਿਕਾਰਡ 3:41:00 ਮਿੰਟ ਸੀ ਜੋ ਉਹ 2:13:48 ਮਿੰਟ ਵਿਚ ਦੌੜ ਗਿਆ। 800 ਮੀਟਰ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਕੋਈ ਰਿਕਾਰਡ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜੋ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਨੇ 5:32:18 ਸੈਕੰਡ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। 1500 ਮੀਟਰ ਉਸ ਨੇ 11:27:81 ਮਿੰਟ ਵਿਚ ਲਾਈ ਜਿਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਰਿਕਾਰਡ 16:46:41 ਮਿੰਟ ਸੀ। ਸੌ ਸਾਲ ਤੋਂ ਟੱਪਿਆ ਜੁੱਸਾ ਏਨੀਆਂ ਦੌੜਾਂ ਲਾ ਕੇ ਵੀ ਥੱਕਿਆ ਨਹੀਂ। ਉਸ ਨੇ ਮੀਲ ਦੀ ਦੌੜ 11:53:45 ਮਿੰਟ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਸੇ ਸੌ ਸਾਲੇ ਬੰਦੇ ਨੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਦੌੜੀ ਅਤੇ 3000 ਮੀਟਰ ਤੇ 5000 ਮੀਟਰ ਤਾਂ ਕਿਹੜੇ ਸੈਂਚੇਰੀਅਨ ਤੋਂ ਦੌੜੀਆਂ ਜਾਣੀਆਂ ਸਨ? ਪਰ ਅਸ਼ਕੇ ਬਿਆਸ ਪਿੰਡੀਏ ਬਾਬੇ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਜਿਹੜਾ ਉਸੇ ਦਿਨ 3000 ਮੀਟਰ 24:52:47 ਸੈਕੰਡ ਵਿਚ ਲਾ ਕੇ 5000 ਮੀਟਰ ਨੂੰ ਵੀ ਪੈ ਗਿਆ ਜੋ ਉਸ ਨੇ 49:57:39 ਮਿੰਟ ਵਿਚ ਲਾਈ। ਇਕੋ ਦਿਨ ਅੱਠ ਦੌੜਾਂ ਤੇ ਅੱਠੇ ਵਿਸ਼ਵ ਰਿਕਾਰਡ! ਉਹ ਕੁਲ 12609 ਮੀਟਰ ਦੌੜਿਆ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਏਨੇ ਹੀ ਡਾਲਰ ਮਿਲੇ ਜੋ ਉਸ ਨੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਹਸਪਤਾਲ ਲਈ ਦਾਨ ਦੇ ਦਿੱਤੇ। ਇਹ ਵਰਣਨਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਦੌੜਨ ਦੀ ਜੋ ਕਮਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਉਹ ਦਾਨ ਕਰੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵੱਡਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਮਾ ਉਸ ਨੇ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਬਾਅਦ 16 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਸਕੋਸ਼ੀਆ ਬੈਂਕ ਦੀ ਟੋਰਾਂਟੋ ਵਾਟਰ ਫਰੰਟ ਮੈਰਾਥਨ ਦੌੜ ਵਿਚ ਵਿਖਾਇਆ ਜਿੱਦਣ ਮੈਰਾਥਨ ਦੌੜ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਇਕ ਸੁਨਹਿਰੀ ਪੰਨਾ ਜੁੜ ਗਿਆ। ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਸੀ ਕਾਸ਼ ਉਹ ਸੌ ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਹੋਵੇ ਤੇ ਉਸ ਉਮਰ ਵਿਚ ਛੱਬੀ ਮੀਲ ਦੀ ਮੈਰਾਥਨ ਦੌੜ ਪੂਰੀ ਕਰੇ! ਉਹ ਸੁਪਨਾ ਟੋਰਾਂਟੋ ਦੀਆਂ ਸੜਕਾਂ 'ਤੇ ਸਾਕਾਰ ਹੋ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੇ 42.2 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੌੜ 8 ਘੰਟੇ 11 ਮਿੰਟ 5.9 ਸੈਕੰਡ ਵਿਚ ਲਾ ਕੇ ਐਸਾ ਰਿਕਾਰਡ ਸਿਰਜ ਦਿੱਤਾ ਜੋ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਦ ਟੁੱਟੇ! ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮੈਰਾਥਨ ਦੌੜ ਵਿਚ 50 ਮੁਲਕਾਂ ਦੇ 22000 ਹਜ਼ਾਰ ਦੌੜਾਕ ਦੌੜੇ ਸਨ ਤੇ ਇਸ ਦੌੜ ਰਾਹੀਂ ਤਿੰਨ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਚੈਰਿਟੀ ਫੰਡ 'ਕੱਠਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਦੌੜ ਵਿਚ ਸਤਾਈ ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਇਕ ਦੌੜਾਕ ਹੰਭ ਕੇ ਡਿੱਗ ਪਿਆ ਸੀ ਤੇ ਬੇਸੁਰਤ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਹਸਪਤਾਲ ਲੈ ਗਏ ਸਨ ਪਰ ਉਹ ਬਚ ਨਹੀਂ ਸਕਿਆ। ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਐਂਬੂਲੈਂਸ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਸੀ ਕਿ ਉਹਦੇ ਬਿਰਧ ਸਰੀਰ ਨਾਲ ਕੋਈ ਭਾਣਾ ਨਾ ਵਰਤ ਜਾਵੇ। ਪਰ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਵਾਂਗ ਮੰਜ਼ਿਲ ਮਨ 'ਚ ਧਾਰੀ ਹੋਈ ਸੀ ਤੇ ਉਹ ਮੰਜ਼ਿਲ ਉਤੇ ਪਹੁੰਚ ਹੀ ਗਿਆ। ਦੌੜ ਪੂਰੀ ਕਰ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਆਖਿਆ, ''ਅੱਜ ਮੈਨੂੰ ਵਿਆਹ ਕਰਾਉਣ ਜਿੰਨੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਹੈ!" ਉਹਦੀ ਦੌੜ ਉਤੇ 'ਟੋਰਾਂਟੋ ਸਟਾਰ' ਵਰਗੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਨੇ ਉਹਦੀ ਸਟਾਰ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਵਾਂਗ ਮਸ਼ਹੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਮੁੱਖ ਪੰਨਿਆਂ ਉਤੇ ਉਹਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਛਾਪੀਆਂ। ਟੀਵੀ ਚੈਨਲਾਂ ਨੇ ਉਹਦੀਆਂ ਦੌੜਦੇ ਦੀਆਂ ਝਲਕਾਂ ਵਿਖਾ ਕੇ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤੀ। ਸਾਡਾ ਟੋਰਾਂਟੋ ਵਾਸੀਆਂ ਦਾ ਸੇਰ ਸੇਰ ਲਹੂ ਵਧ ਗਿਆ ਕਿ ਵੇਖੋ ਸਾਡੇ ਸਿੰਘ ਦੀ ਟ੍ਹੌਅਰ!  2004 ਵਿਚ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਸਮਾਨ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕੰਪਨੀ ਐਡੀਡਾਸ ਨੇ ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਤੇ ਡੇਵਿਡ ਬੈਕਹਾਮ ਵਾਂਗ ਉਹਨੂੰ ਆਪਣਾ ਬਰਾਂਡ ਅੰਬੈਸਡਰ ਬਣਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਦੌੜਨ ਵਾਲੇ ਬੂਟਾਂ ਦੇ ਇਕ ਪੈਰ ਉਤੇ 'ਫੌਜਾ' ਤੇ ਦੂਜੇ ਉਤੇ 'ਸਿੰਘ' ਦੇ ਸਟਿੱਕਰ ਲੱਗ ਗਏ। ਪੱਗ ਉਤੇ ਖੰਡਾ ਤੇ ਲੰਮੀ ਝੂਲਦੀ ਦਾੜ੍ਹੀ ਨਾਲ ਦੌੜਦੇ ਦੀਆਂ ਉਹਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਲੰਡਨ ਦੀਆਂ ਸਟਰੀਟਾਂ ਤੇ ਸੜਕਾਂ 'ਤੇ ਲੱਗ ਗਈਆਂ। ਨਾਲ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ-ਕੁਝ ਵੀ ਅਸੰਭਵ ਨਹੀਂ। ਗੋਰੇ ਕਾਲੇ ਸਭ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਕਰਨ ਲੱਗੇ। ਅਨੇਕਾਂ ਖੇਡ ਅਦਾਰਿਆਂ ਤੇ ਗੁਰਦਵਾਰਿਆਂ ਨੇ ਉਹਦਾ ਮਾਣ ਸਨਮਾਨ ਕੀਤਾ। ਉਹਨੂੰ ਜੋ ਮਾਇਆ ਮਿਲਦੀ ਰਹੀ ਉਹ ਗੋਲਕ ਵਿਚ ਪਾਉਂਦਾ ਗਿਆ ਜਾਂ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਨੂੰ ਵੰਡਦਾ ਗਿਆ। ਪਾਠਕ ਜਾਣਨਾਂ ਚਾਹੁਣਗੇ ਕਿ ਆਖ਼ਰ ਉਹ ਹੈ ਕੀ ਸ਼ੈਅ? ਉਹ ਕਮਾਲ ਦੀ ਸ਼ੈਅ ਹੈ। ਇਕ ਅਜੂਬਾ, ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਮਾ ਤੇ ਬੰਦੇ ਦੇ ਬੁਲੰਦ ਜੇਰੇ ਦੀ ਜਿਊਂਦੀ ਜਾਗਦੀ ਮਿਸਾਲ। ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਰੜ ਦਾ ਮੁਜੱਸਮਾ। ਬੁੱਢਿਆਂ ਦਾ ਉਹ ਰੋਲ ਮਾਡਲ ਹੋ ਸਕਦੈ। ਰਤਾ ਸੋਚੋ ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਪਹਿਲੀ ਵਿਸ਼ਵ ਜੰਗ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਾ ਜੰਮਿਆ ਹੋਵੇ, ਜੱਟ ਬੂਟ ਹੋਵੇ, ਕੋਰਾ ਅਨਪੜ੍ਹ ਤੇ ਕੁਲ ਦਸ ਗਿਣਨ ਜਾਣਦਾ ਹੋਵੇ। ਸਰੀਰਕ ਵਜ਼ਨ ਸਿਰਫ ਬਵੰਜਾ ਕਿਲੋਗਰਾਮ ਹੋਵੇ ਪਰ ਭੱਜਣ ਲੱਗਾ ਲੁਧਿਆਣੇ ਤੋਂ ਫਗਵਾੜਾ ਲੰਘ ਕੇ ਖੜ੍ਹੇ ਤੇ ਅਗਲੀ ਝੁੱਟੀ ਨਾਲ ਬਿਆਸ ਪਿੰਡ ਜਾ ਵੜੇ। ਕੌਣ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਫਿਰ ਅਜਿਹੇ ਅਫਲਾਤੂਨ ਨੂੰ ਸਲਾਮ ਨਾ ਕਰੇ? ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਗਾਲੜੀ ਬੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਹਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਵੀ ਬੜੀਆਂ ਦਿਲਚਸਪ ਨੇ। ਲੰਮੀ ਦੌੜ ਵਾਂਗ ਉਹ ਵੀ ਲੰਮੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ ਜੋ ਮੁੱਕਣ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀਆਂ। ਉਹਦੀ ਦਾਹੜੀ ਵੀ ਲੰਮੀ ਹੈ ਤੇ ਲੱਤਾਂ ਵੀ ਲੰਮੀਆਂ। ਮੈਂ ਉਹਦੇ ਪਿੰਡ ਗਿਆ ਜੋ ਜਲੰਧਰ ਤੋਂ ਪਠਾਨਕੋਟ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਸੜਕ ਉਤੇ ਪੈਂਦੈ। ਪਿੰਡ ਵਾਲੇ ਅਜੇ ਵੀ ਉਹਨੂੰ 'ਊਂਈਂ' ਸਮਝ ਰਹੇ ਨੇ। ਜਾਣ ਕੇ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ 'ਅੱਛਾ ਓਹੀ ਫੌਜਾ!' ਇਹ 'ਕੱਲੇ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ, ਹਰੇਕ ਪਿੰਡ ਦੇ ਨਾਮੀ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਉਹਦੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸ਼ਰੀਕ ਇੰਜ ਈ ਸਮਝਦੇ ਨੇ। ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚੋਂ ਜੁ ਹੋਇਆ! ਮੈਂ ਢੁੱਡੀਕੇ ਵਿਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਾਵਲਕਾਰ ਕੰਵਲ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਦੇ ਬੰਦੇ 'ਕੰਬਲ' ਕਹਿੰਦੇ ਸੁਣੇ ਨੇ। ਸਿਆਣਿਆਂ ਨੇ ਐਵੇਂ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ-ਘਰ ਦਾ ਜੋਗੀ ਜੋਗੜਾ ਬਾਹਰ ਦਾ ਜੋਗੀ ਸਿੱਧ! ਪਿੰਡ 'ਚ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਖਾਨਦਾਨ ਦੀ ਅੱਲ 'ਡੰਡੇ' ਪਈ ਹੋਈ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲੱਤਾਂ ਡੰਡਿਆਂ ਵਰਗੀਆਂ ਜੁ ਹੋਈਆਂ। ਪਰ ਡੰਡਿਆਂ ਵਰਗੀਆਂ ਲੱਤਾਂ ਵਾਲੇ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਉਹ ਕੁਝ ਕਰ ਵਿਖਾਇਆ ਜੋ ਮੂੰਗਲੀਆਂ ਵਰਗੀਆਂ ਲੱਤਾਂ ਵਾਲੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਕੇ ਵਿਖਾ ਸਕੇ। ਕਈਆਂ ਨੇ ਉਹਦੀਆਂ ਲੱਤਾਂ ਨੂੰ ਸਟੀਲ ਦੀਆਂ ਲੱਤਾਂ ਕਹਿ ਕੇ ਵਡਿਆਇਆ ਹੈ। ਉਹਦੇ ਦੱਸਣ ਮੂਜਬ ਉਹ ਤਿੰਨਾਂ ਖੁਰਾਕਾਂ 'ਤੇ ਉਡਿਆ ਫਿਰਦੈ। ਉਹਦੀ ਪਹਿਲੀ ਖੁਰਾਕ ਹੈ ਸਾਦਾ ਦਾਲ ਫੁਲਕਾ। ਦੂਜੀ ਹਾਸਾ ਮਖੌਲ ਜੀਹਦੇ 'ਚ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬਖਸ਼ਦਾ। ਤੇ ਤੀਜੀ ਖੁਰਾਕ ਹੈ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਕਸਰਤ। ਉਹਨੂੰ ਨਿੱਤ ਅੱਠ ਦਸ ਕਿਲਮੀਟਰ ਤੁਰੇ/ਦੌੜੇ ਬਿਨਾਂ ਨੀਂਦ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ। ਉਹ ਗੁਰਦਵਾਰੇ ਵੀ ਜਾਂਦੈ ਤੇ ਸਟੇਡੀਅਮ ਵੀ। ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਪ੍ਰਸੰਨ ਚਿੱਤ ਰਹਿੰਦੈ। ਉਹਨੇ ਘਰਦਿਆਂ ਤੇ ਸੱਜਣਾਂ ਮਿੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਕਹਿ ਰੱਖਿਐ, ''ਮੈਨੂੰ ਚੰਗੀ ਖ਼ਬਰ ਈ ਦੱਸਿਓ, ਮਾੜੀ ਨਾ ਦੱਸਿਓ। ਕੋਈ ਮੇਰੀ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿਚ ਭੰਗਣਾ ਨਾ ਪਾਵੇ ਸਗੋਂ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਦੱਸ ਕੇ ਚਿੱਤ ਖ਼ੁਸ਼ ਕਰੇ।" ਹੁਣ ਤਕ ਮੇਰੀਆਂ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਚਾਰ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਇਕ ਲੰਡਨ ਲਾਗੇ ਈਰਥ, ਦੂਜੀ ਟੋਰਾਂਟੋ ਕੋਲ ਬਰੈਂਪਟਨ, ਤੀਜੀ ਬਰਮਿੰਘਮ ਨੇੜੇ ਟੈੱਲਫੋਰਡ ਤੇ ਚੌਥੀ ਵੈਨਕੂਵਰ ਦੇ ਰੇਡੀਓ ਸਟੇਸ਼ਨ 'ਤੇ। ਈਰਥ-ਵੂਲਿਚ ਦੇ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਵਿਚ ਉਹ ਕਬੱਡੀ ਦੇ ਦਾਇਰੇ ਦੁਆਲੇ ਰੇਵੀਏ ਪਿਆ ਫਿਰਦਾ ਸੀ। ਧੁੱਪ ਖਿੜੀ ਹੋਈ ਸੀ, ਉਹਦੀ ਲੰਮੀ ਦਾਹੜੀ ਝੂਲ ਰਹੀ ਸੀ ਤੇ ਸੋਨੇ ਦਾ ਕੜਾ ਲਿਸ਼ਕਾਂ ਮਾਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਹਦੇ ਪੈਰੀਂ ਦੌੜਨ ਵਾਲੇ ਬੂਟ ਸਨ ਤੇ ਉਹ ਕਿਸੇ ਮਸਤੀ 'ਚ ਮਖ਼ਮੂਰ ਲੱਗਦਾ ਸੀ। ਪਹਿਲੀ ਨਜ਼ਰੇ ਮੈਨੂੰ ਉਹ ਖ਼ਬਤੀ ਬੁੱਢਾ ਬੀਅਰ ਖੇੜਦਾ ਜਾਪਿਆ। ਉਹ ਰੁਕਣ ਦਾ ਨਾਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲੈ ਰਿਹਾ। ਜਦ ਉਹ ਰੁਕਿਆ ਤਾਂ ਮੈਂ ਉਹਦੇ ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਪਰ ਕਾਪੀ ਵਿਚ ਨੋਟ ਨਾ ਕਰ ਸਕਿਆ। ਉਂਜ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਕਿ ਬਾਬਾ ਕਮਾਲ ਦੀ ਸ਼ੈਅ ਹੈ ਜੀਹਨੇ ਕੋਈ ਬੀਅਰ ਬੱਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪੀਤਾ ਹੋਇਆ। ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਬੀਅਰ ਵਿਸਕੀ ਤਾਂ ਉਹ ਪੀਂਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਫਿਰ ਕਦੇ ਮਿਲਣ ਦਾ ਵਾਇਦਾ ਕਰ ਕੇ ਮੈਂ ਬਾਬੇ ਨੂੰ ਫਤਿਹ ਬੁਲਾਈ ਤੇ ਰੁਖ਼ਸਤ ਲਈ। ਇਹ ਜੁਲਾਈ 1999 ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਅਜੇ ਮੈਂ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿਚ ਹੀ ਸਾਂ ਕਿ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਵੱਡੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਿਚ ਤਸਵੀਰਾਂ ਲੱਗੀਆਂ ਵੇਖੀਆਂ। ਉਸ ਨੇ ਲੰਡਨ ਦੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਮੈਰਾਥਨ ਵਿਚ ਅੱਸੀ ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਉਮਰ ਦੇ ਦੌੜੀਆਂ ਵਿਚ ਨਵਾਂ ਵਿਸ਼ਵ ਰਿਕਾਰਡ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਮੈਰਾਥਨ ਵਿਚ 32860 ਦੌੜੀਆਂ ਨੇ ਭਾਗ ਲਿਆ ਸੀ ਤੇ ਉਹ ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਦੌੜਾਕਾਂ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੈਨੂੰ ਏਡੇ ਵੱਡੇ ਦੌੜਾਕ ਬਾਬੇ ਨਾਲ ਮਿਲਣ ਦਾ ਇਤਫ਼ਾਕ ਤਾਂ ਰੱਬ ਸਬੱਬੀਂ ਹੀ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੈਨੂੰ ਝੋਰਾ ਹੋਇਆ ਕਿ ਮੈਂ ਇੰਟਰਵਿਊ ਕਿਉਂ ਨਾ ਨੋਟ ਕਰ ਸਕਿਆ? ਮੈਂ ਮੌਕਾ ਲੱਭਣ ਲੱਗਾ ਕਿ ਬਾਬੇ ਨਾਲ ਕਿਤੇ ਖੁੱਲ੍ਹੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਣ।   28 ਸਤੰਬਰ 2003 ਨੂੰ 'ਸਕੋਸ਼ੀਆਬੈਂਕ ਟੋਰਾਂਟੋ ਵਾਟਰਫਰੰਟ ਮੈਰਾਥਨ' ਨਾਂਅ ਦੀ ਦੌੜ ਲੱਗੀ। ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਇੰਗਲੈਂਡ ਤੋਂ ਉਸ ਦੌੜ ਵਿਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਆਇਆ। ਉਹਦਾ ਪੱਕਾ ਟਿਕਾਣਾ ਲੰਡਨ ਲਾਗੇ ਇਲਫੋਰਡ ਵਿਚ ਹੈ। ਟੋਰਾਂਟੋ ਵਿਚ ਬਿਆਸ ਪਿੰਡੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੇਂਡੂ ਦੌੜਾਕ ਨੂੰ ਹਰ ਤਰਾ੍ਹਂ ਦਾ ਸਹਿਯੋਗ ਦਿੱਤਾ। ਆਪਣੇ ਪੇਂਡੂਆਂ ਦੀ ਹੱਲਾਸ਼ੇਰੀ ਨਾਲ ਉਹ ਹੌਂਸਲੇ 'ਚ ਦੌੜਦਾ ਗਿਆ। ਉਹ ਦੌੜ ਮੈਂ ਵੀ ਵੇਖੀ। ਉਹਦੇ ਕੇਸਰੀ ਪੱਗ ਬੱਧੀ ਹੋਈ ਸੀ ਜਿਸ ਉਤੇ ਖੰਡਾ ਸਜਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਦੌੜ ਮੁੱਕੀ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਹੀ ਰਿਕਾਰਡ ਇਕੱਤੀ ਮਿੰਟ ਦੇ ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ। ਗੋਰੀਆਂ ਮੇਮਾਂ ਇਕ ਦੂਜੀ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹੋ ਕੇ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਜੱਫੀ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਤੇ ਮੂੰਹ ਚੁੰਮਦੀਆਂ ਵਧਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗੀਆਂ। ਦੌੜਦੇ ਹੋਏ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਟੋਰਾਂਟੋ ਦੇ ਮੀਡੀਏ ਨੇ ਟੀਵੀ ਤੋਂ ਵਿਖਾਈਆਂ ਤੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਿਚ ਛਾਪੀਆਂ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਝੂਲਦੀ ਲੰਮੀ ਸਫੈਦ ਦਾੜ੍ਹੀ ਨਾਲ ਦਸਤਾਰ 'ਤੇ ਖੰਡਾ ਸਜਾ ਕੇ ਦੌੜਿਆ ਸੀ। ਮੈਰਾਥਨ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਰਿਕਾਰਡ ਨਵਿਆਉਣ ਪਿਛੋਂ ਉਹਦੇ ਆਦਰ ਸਤਿਕਾਰ ਦਾ ਦੌਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਸਾਡੀ ਦੂਜੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਟੋਰਾਂਟੋ ਦੇ ਲਾ-ਸੁਹਾਗ ਬੈਂਕੁਅਟ ਹਾਲ ਵਿਚ ਹੋਈ ਜਿਥੇ ਉਹਦੇ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀ ਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਸੱਜਣ ਉਹਦਾ ਮਾਣ ਸਨਮਾਨ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਉੱਦਣ ਉਹਦੇ ਘਿਓ ਕਪੂਰੀ ਰੰਗ ਦੀ ਪੱਗ ਬੱਧੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਕਰੀਮ ਰੰਗਾ ਸੂਟ ਤੇ ਚਮਕਦੇ ਬੂਟ। ਉਹਦੀ ਤੋਰ ਵਿਚ ਮਟਕ ਸੀ ਤੇ ਅੱਖਾਂ ਮਸਤੀ ਦੇ ਸੁਨੇਹੇ ਦੇ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਅਸੀਂ ਨਿਵੇਕਲੇ ਬਹਿ ਕੇ ਖੁੱਲ੍ਹੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕੀਤੀਆਂ। ਇਸ ਵਾਰ ਮੈਂ ਉਹਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੋਟ ਕਰਨੋਂ ਨਹੀਂ ਉਕਿਆ। ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਮਹਿਫ਼ਲ ਜੁੜੀ ਤਾਂ ਹੋਰਨਾਂ ਨੇ ਪੈੱਗ ਪਾ ਕੇ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਪੁਛਿਆ ਕਿ ਕਿਹੜਾ ਜੂਸ ਲਵੋਗੇ? ਹੱਸਦੇ ਹਸਾਉਂਦੇ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ, ''ਕਿਉਂ ਮੈਂ ਰੰਡੀ ਦਾ ਜੁਆਈ ਆਂ?" ਫਿਰ ਉਹਦੇ ਗਲਾਸ ਵਿਚ ਵੀ ਸ਼ਕਤੀ ਵਾਟਰ ਪਾਉਣਾ ਪਿਆ ਜੋ ਉਸ ਨੇ ਹੋਰਨਾਂ ਨਾਲ ਟਕਰਾਅ ਕੇ ਸੇਵਨ ਕੀਤਾ। ਉਹਨੇ ਆਪਣੀ ਜਨਮ ਤਾਰੀਖ਼ 1 ਅਪ੍ਰੈਲ 1911 ਲਿਖਾਈ ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਪਾਸਪੋਰਟ 'ਤੇ ਦਰਜ ਸੀ। ਹੋ ਸਕਦੈ ਥੋੜ੍ਹੀ ਬਹੁਤੀ ਵੱਧ ਘੱਟ ਹੋਵੇ। ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਮਿਹਰ ਸਿੰਘ, ਮਾਤਾ ਦਾ ਭਾਗੋ ਤੇ ਪਤਨੀ ਦਾ ਨਾਂ ਗਿਆਨ ਕੌਰ ਲਿਖਾਇਆ। ਉਹਦੇ ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਪਿੰਡ ਦੀ ਦਾਈ ਰਹਿਮੋ ਸੀ। ਜਮਾਂਦਰੂ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਹ ਬਹੁਤ ਕਮਜ਼ੋਰ ਬੱਚਾ ਸੀ। ਉਹ ਰਿੜ੍ਹਨ ਤੇ ਖੜ੍ਹਨ ਦੇਰ ਨਾਲ ਲੱਗਾ। ਛੇਵਾਂ ਸਾਲ ਲੱਗਣ 'ਤੇ ਜਦੋਂ ਉਹ ਤੁਰਨ ਜੋਗਾ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਘਰ ਦਿਆਂ ਨੇ ਪਿੰਡ 'ਚ ਕੜਾਹ ਵੰਡਿਆ। ਉਹਦੀ ਮਾਂ ਖੇਤ ਰੋਟੀ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਨਾਲ ਜਾਣ ਦੀ ਜ਼ਿਦ ਕਰਦਾ ਪਰ ਉਹਤੋਂ ਤੁਰ ਨਾ ਹੁੰਦਾ। ਲੱਤਾਂ 'ਚ ਚੀਸਾਂ ਪੈਣ ਲੱਗਦੀਆਂ। ਮਾਂ ਉਹਦੀਆਂ ਲੱਤਾਂ 'ਤੇ ਪੱਟੀਆਂ ਬੰਨ੍ਹਦੀ। ਫਿਰ ਤੁਰਦਾ ਤਾਂ ਜਿਥੇ ਰੁੱਖ ਦੀ ਛਾਂ ਆਉਂਦੀ ਉਥੇ ਬਹਿ ਕੇ ਦਮ ਲੈਣ ਲੱਗਦਾ। ਅਜਿਹੇ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਤਾਂ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੋਣਾ ਵੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਜੱਟਾਂ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਲਵੀ ਉਮਰ 'ਚ ਵਿਆਹੇ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਵਿਆਹੇ ਜਾਂਦੇ ਨਹੀਂ ਛੜੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ। ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਵੱਡਾ ਹੋ ਕੇ ਹਲ ਵਾਹੁਣ ਲੱਗਾ ਤਾਂ ਉਹਦਾ ਵਿਆਹ ਪੱਚੀ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੋਇਆ। ਸਾਕ ਪੁੰਨ ਦਾ ਸੀ। ਬਰਾਤ ਗੱਡੇ ਉਤੇ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਪਿੰਡ ਕਾਲ ਘਟਾਂ ਗਈ। ਇਕ ਬਲਦ ਘਰ ਦਾ ਸੀ ਤੇ ਦੂਜਾ ਮਾਸੀ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਦਾ। ਜਨੇਤ ਦੀ ਸੇਵਾ ਲੰਮੇ ਪਕੌੜਿਆਂ ਤੇ ਸ਼ੱਕਰ ਘਿਓ ਨਾਲ ਹੋਈ। ਵਿਆਂਦੜ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਹਨੂੰ ਲੱਠੇ ਦੇ ਨਵੇਂ ਕਪੜੇ ਜੁੜ ਗਏ। ਉਹ ਹਲ ਵਾਹੀ ਕਰ ਕੇ ਟੱਬਰ ਪਾਲਣ ਲੱਗਾ। ਕਦੇ ਫਸਲ ਚੰਗੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਕਦੇ ਮਾੜੀ ਤੇ ਕਦੇ ਮੌਸਮ ਦੀ ਕਰੋਪੀ ਨਾਲ ਮਾਰੀ ਜਾਂਦੀ। ਉਹਦੇ ਘਰ ਤਿੰਨ ਪੁੱਤਰਾਂ ਤੇ ਤਿੰਨ ਧੀਆਂ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਬਹੁਤਾ ਪੜ੍ਹਾ ਲਿਖਾ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਸਕਿਆ ਪਰ ਇਕ ਪੁੱਤਰ ਤੇ ਇਕ ਧੀ ਨੂੰ ਇੰਗਲੈਂਡ ਤੇ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਆਹੁਣ ਵਿਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਗਿਆ। ਬਚਪਨ 'ਚ ਨਾ ਉਹ ਖੇਡਣ ਜੋਗਾ ਸੀ ਤੇ ਨਾ ਪੜ੍ਹਨ ਜੋਗਾ। ਵੱਡਾ ਹੋ ਕੇ ਉਹ ਫੁਟਬਾਲ ਖੇਡਣ ਲੱਗਾ। ਪੜ੍ਹਾਈ ਲਿਖਾਈ ਵੱਲੋਂ ਉਹ ਅਸਲੋਂ ਕੋਰਾ ਹੈ। ਸਿਰਫ ਆਪਣੇ ਦਸਖਤ ਕਰਨੇ ਹੀ ਸਿੱਖਿਆ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਵੀ ਉਰਦੂ ਵਿਚ। ਐਨਕ ਦੀ ਉਹਨੂੰ ਅਜੇ ਤਕ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਪਈ। ਤੋਹਫ਼ੇ ਵਿਚ ਮਿਲੀਆਂ ਐਨਕਾਂ ਉਸ ਨੇ ਉਂਜ ਈ ਸੰਭਾਲ ਰੱਖੀਆਂ ਹਨ। ਚਮਕਦਾਰ ਜੁ ਹੋਈਆਂ। ਦੰਦ ਜਾੜ੍ਹਾਂ ਡੰਗਸਾਰੂ ਨੇ ਪਰ ਕੰਨਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਸੁਣਦੈ। ਉਸ ਨੇ ਹੁੱਬ ਕੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪਿੰਡ ਹਲ ਵਾਹੁੰਦਿਆਂ ਕੋਈ ਪਾਣੀ ਨੀ ਸੀ ਪੁੱਛਦਾ ਤੇ ਹੁਣ ਮੇਮਾਂ ਕੋਕ ਚੁੱਕੀ ਪਿਛੇ-ਪਿਛੇ ਤੁਰੀਆਂ ਫਿਰਦੀਆਂ। ਉਹ ਸਹੁਰੀਆਂ ਚੁੰਮੀਆਂ ਵੀ ਲੈ ਜਾਂਦੀਐਂ! ਕੈਮਰਿਆਂ ਵਾਲੇ ਫੋਟੂ ਲੌਹਣੋਂ ਨੀ ਹਟਦੇ। ਪਿੰਡ ਵਾਲੇ ਫੌਜੂ ਕਹਿੰਦੇ ਸੀ ਤੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਾਲੇ ਸਰਦਾਰ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਲਿਖੀ ਜਾਂਦੇ ਐ। ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ,''ਇਹ ਸਭ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਖੇਡ ਐ।" ਗੱਲਾਂ ਬਾਤਾਂ ਨੋਟ ਕਰਦਿਆਂ ਮੈਂ ਵੇਖਿਆ ਕਿ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਅੰਦਰ ਸ਼ੌਂਕੀ ਬੰਦਾ ਵੀ ਲੁਕਿਆ ਬੈਠਾ ਸੀ। ਉਹਨੇ ਸੋਨੇ ਦਾ ਕੜਾ ਪਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਤੇ ਸੁਨਹਿਰੀ ਘੜੀ ਬੱਧੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਕਪੜਿਆਂ 'ਚੋਂ ਮਹਿਕ ਆ ਰਹੀ ਸੀ। ਮੈਂ ਤਾਂ 'ਕੱਲੀ ਛਾਪ ਬਾਰੇ ਈ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵਿਆਹ 'ਚ ਮਿਲੀ ਜਾਂ ਆਪ ਬਣਾਈ ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਸਾਰਾ ਕੁਝ ਈ ਦੱਸ ਦਿੱਤਾ, ''ਛਾਪ ਵੀ ਆਪ ਬਣਾਈ ਤੇ ਨੌਂ ਤੋਲੇ ਦਾ ਕੜਾ ਵੀ ਆਪ। ਘੜੀ ਮਾੜੀ ਮੋਟੀ ਨੲ੍ਹੀਂ, ਰਾਡੋ ਐ। ਇਹ ਮੈਂ ਸਾਢੇ ਤਿੰਨ ਸੌ ਪੌਂਡ ਦੀ ਲਈ ਸੀ। ਲਵਾਂ ਕਿਉਂ ਨਾ ਜਦੋਂ ਚਾਰ ਸੌ ਪੌਂਡ ਪਿਲਸ਼ਨ ਮਿਲਦੀ ਐ? ਪੌਂਡ ਕਿਹੜਾ ਹਿੱਕ 'ਤੇ ਧਰ ਕੇ ਲਿਜਾਣੇ ਐਂ? ਰੂਹ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਆ। ਆਪਾਂ ਹੁਣ ਖ਼ੁਸ਼ ਈ ਰਹਿਨੇ ਆਂ ਤੇ ਨਾਲ ਕਰੀ ਦੀ ਐ ਵਜਰਸ।" ਉਹ ਵਰਜਿਸ਼ ਨੂੰ ਵਜਰਸ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਬੜੇ ਉਤਰਾਅ ਚੜ੍ਹਾਅ ਆਏ। ਦੁੱਖ ਵੀ ਭੋਗਿਆ ਤੇ ਸੁੱਖ ਵੀ ਮਾਣਿਆਂ। ਗੁੰਮਨਾਮ ਵੀ ਰਿਹਾ ਤੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਵੀ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਬੰਦਾ ਠੋਹਕਰ ਖਾਧੇ ਬਿਨਾਂ ਨਹੀਂ ਸੁਧਰਦਾ। ਉਸ ਨੇ ਖ਼ੁਦ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਠੋਹਕਰਾਂ ਖਾਧੀਆਂ। ਉਸ ਦੇ ਗਭਲੇ ਪੁੱਤਰ ਕੁਲਦੀਪ ਦੀ ਭਰ ਜੁਆਨੀ ਵਿਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਗੁਜ਼ਰ ਗਈ ਸੀ। ਦੁਖੀ ਹੋਇਆ ਉਹ ਸਿਵਿਆਂ 'ਚ ਬੈਠਾ ਰਹਿੰਦਾ ਤੇ ਸੁੰਨੀਆਂ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਤੁਰਿਆ ਫਿਰਦਾ। ਜੁਆਨ ਪੁੱਤ ਦਾ ਵੈਰਾਗ ਉਹਨੂੰ ਲੈ ਬੈਠਾ ਸੀ। ਉਹਦੀ ਸੁਧ ਬੁਧ ਗੁਆਚ ਗਈ ਤੇ ਲੋਕ ਉਹਨੂੰ ਸ਼ੁਦਾਈ ਕਹਿਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਉਸ ਦਾ ਇਕ ਪੁੱਤਰ ਇੰਗਲੈਂਡ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਉਦਾਸੇ ਬਾਪ ਨੂੰ ਇੰਗਲੈਂਡ ਸੱਦ ਲਿਆ। ਪਰ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਦਾ ਵਲਾਇਤ ਵਿਚ ਵੀ ਜੀਅ ਨਾ ਲੱਗਾ। ਉਹ ਵਾਪਸ ਵਤਨ ਪਰਤ ਆਇਆ। ਪਿੰਡ ਫਿਰ ਉਹੀ ਹਾਲ। ਦੁਬਾਰਾ ਇੰਗਲੈਂਡ ਗਿਆ ਤੇ ਫਿਰ ਪੰਜਾਬ ਮੁੜ ਪਿਆ। ਤਿੰਨ ਗੇੜੇ ਖਾ ਕੇ ਆਖ਼ਰ ਉਹ ਇੰਗਲੈਂਡ 'ਚ ਈ ਟਿਕ ਗਿਆ। ਇੰਗਲੈਂਡ 'ਚ ਟਿਕਾਇਆ ਬਠਿੰਡੇ ਵੱਲ ਦੇ ਹਰਮੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ। ਹਰਮੰਦਰ ਸਿੰਘ ਪਾਰਕ ਵਿਚ ਦੌੜਨ ਜਾਂਦਾ ਤਾਂ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਬੈਂਚ ਉਤੇ ਸਿਰ ਸੁੱਟੀ ਬੈਠਾ ਵੇਖਦਾ। ਉਸ ਨੇ ਉਦਾਸੇ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇ ਉਹ ਉਹਦੇ ਨਾਲ ਦੌੜਨ ਲੱਗ ਪਵੇ ਤਾਂ ਉਦਾਸੀ ਚੁੱਕੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਉਹਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਨਾਲ ਉਹ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਦੌੜਨ ਲੱਗ ਪਿਆ ਤੇ ਦੌੜ ਕੇ ਨੇੜੇ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿਚ ਜਾਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਹਰਮੰਦਰ ਸਿੰਘ ਉਹਦਾ ਕੋਚ ਬਣ ਗਿਆ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਵੈਟਰਨ ਖੇਡਾਂ ਵਿਚ ਭਾਗ ਲੈਂਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਇਕ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਸ਼ਹਿਰ ਤੇ ਇਕ ਗੁਰਦਵਾਰੇ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਗੁਰਦਵਾਰੇ ਤਕ ਦੌੜਨ ਲੱਗੇ। ਆਮ ਧਾਰਨਾ ਦੇ ਉਲਟ ਉਸ ਨੇ ਬੁੱਢੇਵਾਰੇ ਦੌੜਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਤੇ ਫਿਰ ਪਿਛੇ ਮੁੜ ਕੇ ਨਹੀਂ ਵੇਖਿਆ। ਉਸ ਦੀ ਜੀਵਨ ਕਹਾਣੀ ਤੋਂ ਸਿੱਖਿਆ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਬੰਦੇ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਕਿੰਨੇ ਵੀ ਦੁੱਖ ਸੁੱਖ ਕਿਉਂ ਨਾ ਆਏ ਹੋਣ ਤੇ ਉਹ ਕਿੱਡੀ ਵੀ ਉਮਰ ਦਾ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੋਵੇ ਜੇ ਉਹ ਹਿੰਮਤ ਧਾਰ ਲਵੇ ਤਾਂ ਕੁਛ ਦਾ ਕੁਛ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਕੁਝ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕੀਤਾ ਉਹ ਮਿਸਾਲੀ ਹੈ। ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਸਵੱਖਤੇ ਉਠਦਾ ਹੈ। ਚਾਹ ਦੇ ਕੱਪ ਨਾਲ ਅਲਸੀ ਦੀ ਪਿੰਨੀ ਖਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਦੌੜਨ ਦੀ ਮਸ਼ੀਨ ਉਤੇ ਦੌੜੀ ਜਾਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਦਿਨ ਪੱਧਰੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਦੌੜ ਕੇ ਬਾਰਕਿੰਗ ਦੇ ਗੁਰਦਵਾਰੇ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੁਪਹਿਰੇ ਦਾਲ ਜਾਂ ਸਬਜ਼ੀ ਨਾਲ ਇਕ ਫੁਲਕਾ ਤੇ ਇਕ ਫੁਲਕਾ ਉਹਦੀ ਰਾਤ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਹੈ। ਸੌਣ ਲੱਗਾ ਉਹ ਗਲਾਸ ਦੁੱਧ ਦਾ ਪੀਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਹਦੀ ਮਨਭਾਉਂਦੀ ਤਰਕਾਰੀ ਅਦਰਕ ਦੀ ਤਰੀ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਕਦੇ ਕਦੇ ਕਦਾਈਂ ਹਾੜਾ ਲਾ ਲੈਂਦਾ ਸੀ ਪਰ ਹੁਣ ਉਹ ਵੀ ਬੰਦ ਹੈ। ਉਹਨੂੰ ਗੁਰਦਾਸ ਮਾਨ ਦਾ ਇਹ ਗੀਤ ਬੜਾ ਪਸੰਦ ਹੈ-ਦਿਲ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦੈ ਜਵਾਨ ਉਮਰਾਂ 'ਚ ਕੀ ਰੱਖਿਆ। ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿਚ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਦੇ ਆਲੀਸ਼ਾਨ ਘਰ 'ਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੁੱਬ ਕੇ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ''ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਮਰਿਆ ਤਾਂ ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਅਫਸੋਸ ਕਰਨ ਆਉਣਗੇ ਉਹ ਮੇਰੇ ਪੁੱਤ ਦਾ ਪੰਜ ਲੱਖ ਪੌਂਡ ਦਾ ਘਰ ਵੇਖ ਕੇ ਕਹਿਣਗੇ ਬਈ ਬਿਆਸੀਆ ਬੁੱਢਾ ਮਹਿਲਾਂ 'ਚ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ!" ਤੇ ਪੁੱਤਰ ਦੇ ਦੋਸਤ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਹਾਸੇ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ''ਅਸੀਂ ਵੀ ਭਾਈਏ ਦਾ ਸਸਕਾਰ ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦੀ ਡਿਆਨਾ ਵਾਂਗ ਬੱਘੀ ਜੋੜ ਕੇ ਕਰਾਂਗੇ।" ਉਹ ਪੁੰਨ ਦੇ ਕਾਰਜਾਂ ਲਈ ਦੌੜਦਾ ਹੈ। ਦੌੜ ਲਈ 'ਕੱਠੇ ਹੋਏ ਪੈਸਿਆਂ ਵਿਚ ਥੋੜ੍ਹੇ ਬਹੁਤੇ ਆਪਣੇ ਵੱਲੋਂ ਵੀ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਪੁੰਨ ਦਾਨ ਕਰ ਛੱਡਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਨਿਊਯਾਰਕ ਦੀ ਮੈਰਾਥਨ 'ਸਿੱਖ ਪਛਾਣ' ਲਈ ਦੌੜਿਆ ਸੀ। ਪਿੱਛੇ ਜਿਹੇ ਟੋਰਾਂਟੋ ਦੀ ਵਾਟਰ ਫਰੰਟ ਹਾਫ਼ ਮੈਰਾਥਨ ਉਹ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਚਿਲਡਰਨ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਲਈ ਦੌੜਿਆ। ਉਸ ਬਾਰੇ ਉਸ ਦੇ ਪੇਂਡੂਆਂ ਨੇ ਦੋ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਜੋੜੀਆਂ ਹਨ। ਇਕ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਹੈ-ਅਦਰਕ ਦੀ ਤਰੀ ਦਾ ਕਮਾਲ। ਦੂਜੀ ਇੰਜ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ-ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਸਰਦਾਰ ਦੀ ਹੈ ਇਕ ਵੱਖਰੀ ਸ਼ਾਨ, ਇਸ ਦੇ ਕਰਤਬ ਵੇਖ ਕੇ ਦੁਨੀਆਂ ਹੋਏ ਹੈਰਾਨ...। ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮੇਰੀ ਤੀਜੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਬਰਮਿੰਘਮ ਨੇੜੇ ਟੈੱਲਫੋਰਡ ਦੇ ਕਬੱਡੀ ਮੇਲੇ 'ਚ ਜੁਲਾਈ 2005 ਵਿਚ ਹੋਈ। ਉਦੋਂ ਉਹਦਾ ਸੋਨੇ ਦਾ ਕੜਾ ਗ਼ਾਇਬ ਸੀ। ਪੁੱਛਣ 'ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਦੱਸਿਆ, ''ਕਿਸੇ ਗੁਰਮੁਖ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ, ਹੁਣ ਤੂੰ ਸਿਆਣਾ ਬਿਆਣਾ ਐਂ। ਬਾਹਰ ਅੰਦਰ ਜਾਨੈਂ। ਸੋਨੇ ਦੇ ਕੜੇ ਮੁੰਦੀਆਂ ਨਹੀਂ ਸਜਦੇ ਤੇਰੇ। ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਲਾਹ ਸੁੱਟ। ਤੇ ਮੈਂ ਲਾਹ ਸੁੱਟੇ। ਹੁਣ ਲੋਹੇ ਦਾ ਕੜਾ ਪਾਇਐ।" ਮੈਂ ਵੇਖਿਆ ਉਹਦੇ ਸੱਜੇ ਬੂਟ ਉਤੇ ਫੌਜਾ ਤੇ ਖੱਬੇ ਉਤੇ ਸਿੰਘ ਦਾ ਠੱਪਾ ਲੱਗਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਦਾੜ੍ਹੀ ਦਾ ਕੋਈ-ਕੋਈ ਵਾਲ ਹਾਲੇ ਵੀ ਕਾਲਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਨੀਲਾ ਸੂਟ ਪਾਇਆ ਤੇ ਨੀਲੇ ਰੰਗ ਦੀ ਹੀ ਫੈਸ਼ਨਦਾਰ ਟਾਈ ਲਾਈ ਹੋਈ ਸੀ। ਸ਼ੌਕੀਨ ਬਣਿਆ ਉਹ ਸਿੱਧਾ ਸਲੋਟ ਤੁਰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਲਿਖਾਇਆ, ''ਮੈਂ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੀਆਂ ਤੇਰਾਂ ਮੈਰਾਥਨਾਂ ਦੌੜ ਚੁੱਕਾਂ। ਜੇਕਰ ਜੀਂਦਾ ਰਿਹਾ ਤਾਂ 98 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਛੱਬੀ ਮੀਲ ਦੌੜ ਪੂਰੀ ਕਰਾਂਗਾ ਭਾਵੇਂ ਤੁਰ ਕੇ ਈ ਪੂਰੀ ਕਰਾਂ।" ਮੈਂ ਆਖਿਆ, ''ਅਠੰਨਵੇਂ ਸਾਲ ਕਿਉਂ, ਸੌ ਸਾਲ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ?" ਉਸ ਨੇ ਹੱਸਦਿਆਂ ਕਿਹਾ, ''ਪਹਿਲਾਂ ਮੈਨੂੰ ਅਠੰਨਵੇਂ ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਤਾਂ ਹੋ ਲੈਣ ਦਿਓ। ਜਦੋਂ ਹੋ ਗਿਆ ਫੇਅ ਗਾਂਹ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵੀ ਦੱਸ ਦੂੰ!" ਗੱਲਾਂ ਬਾਤਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਉਹਦੀ ਖੱਬੀ ਲੱਤ ਸੱਜੀ ਨਾਲੋਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੈ। ਉਹ ਦੌੜਦਿਆਂ ਖੱਬੀ ਲੱਤ ਉਤੇ ਘੱਟ ਭਾਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਤਰਾਈ ਤੇ ਚੜ੍ਹਾਈ ਉਤੇ ਔਖਾ ਦੌੜਦਾ ਹੈ ਤੇ ਪੱਧਰੇ ਉਤੇ ਸੌਖਾ। ਪਹਿਲੇ ਪੰਦਰਾਂ ਮੀਲ ਸੌਖੇ ਦੌੜ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਪੰਜ ਮੀਲ ਔਖੇ ਤੇ ਅਖੀਰਲੇ ਛੇ ਮੀਲਾਂ 'ਚ ਹਾਲਤ ਅਜਿਹੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਆਰੀ ਨਾਲ ਚੀਰਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ। ਹੁਣ ਉਹ ਵਧੇਰੇ ਕਰ ਕੇ ਹਾਫ਼ ਮੈਰਾਥਨ ਈ ਦੌੜਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਦੇ ਨਹੁੰ ਸੁੱਕ ਗਏ ਸਨ ਪਰ ਹੁਣ ਫਿਰ ਉੱਗ ਆਏ ਹਨ। ਕਿਸੇ ਨੇ ਅਫ਼ਵਾਹ ਉਡਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਨਸ਼ੇ ਵਾਲੀ ਗੋਲੀ ਲੈ ਕੇ ਦੌੜਦੈ। ਪਰ ਡੋਪ ਟੈੱਸਟ ਵਿਚ ਉਹ ਅਫਵਾਹ ਝੂਠੀ ਨਿਕਲੀ। ਉਮਰ ਬਾਰੇ ਸ਼ੱਕ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਕਿ ਪਾਸਪੋਰਟ ਵਿਚ ਵੱਧ ਲਿਖਾਈ ਐ। ਡਾਕਟਰਾਂ ਨੇ ਹੱਡੀਆਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰ ਕੇ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਮਰ ਠੀਕ ਹੈ। ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜਨਮ ਤਾਰੀਖ ਤਾਂ ਲੋਕ ਬਰਾਕ ਓਬਾਮਾ ਦੀ ਵੀ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੇ। ਐਡਨਬਰਗ ਵਿਚ 45 ਮੁਲਕਾਂ ਦੇ 11000 ਹਜ਼ਾਰ ਦੌੜਾਕ ਪੰਜ ਮੈਂਬਰੀ ਰੀਲੇਅ ਟੀਮਾਂ ਬਣਾ ਕੇ ਦੌੜੇ ਸਨ। 94 ਸਾਲ ਦੇ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਟੀਮ ਵਿਚ 76 ਸਾਲ ਦਾ ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ, 74 ਸਾਲ ਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ, 73 ਸਾਲ ਦਾ ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਤੇ 72 ਸਾਲ ਦਾ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। 'ਸਿੱਖਸ ਇਨ ਸਿਟੀ' ਨਾਂਅ ਦੀ ਇਸ ਟੀਮ ਦੀ ਉਮਰ 389 ਸਾਲ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਫਲਤਾ ਮਿਲੀ। ਇਸ ਦੌੜ ਪਿੱਛੋਂ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਸਾਡੀ ਇਸ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਨਾਲ ਹੋਰ ਵੀ ਬਜ਼ੁਰਗ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਹੋਣਗੇ। ਜੁਆਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਾਬਿਆਂ ਦੀ ਰੀਸ ਕਰਨ ਤਾਂ ਕੁਝ ਦਾ ਕੁਝ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।  ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਰੰਗਾਂ ਵਿਚ ਰਾਜ਼ੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਕਿਸੇ ਪਦਾਰਥ ਦੀ ਭੁੱਖ ਨਹੀਂ। ਉਹ ਪ੍ਰਹੇਜ਼ਗਾਰ ਹੈ, ਦਿਆਲੂ ਹੈ ਤੇ ਦਾਨੀ ਹੈ। ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ''ਕਮਾਉਣ ਨੂੰ ਤਾਂ ਭਾਵੇਂ ਮੈ ਮਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਕਮਾ ਲਵਾਂ ਪਰ ਕਰਨੇ ਕੀ ਆ? ਲੋੜ ਜੋਗਾ ਰੱਬ ਦਾ ਦਿੱਤਾ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਹੈ। ਬੱਸ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਚਾਹੀਦੀ ਐ।" ਮੇਰੀ ਚੌਥੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਉਹਦੇ ਨਾਲ ਵੈਨਕੂਵਰ ਦੇ ਇਕ ਖੇਡ ਮੇਲੇ 'ਚ ਹੋਈ। ਕੈਨੇਡਾ ਉਹ ਆਪਣੀ ਲੜਕੀ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਆਇਆ ਸੀ। ਦੂਜੇ ਦਿਨ ਅਸੀਂ ਇਕ ਗੁਰੂਘਰ ਵਿਚ 'ਕੱਠੇ ਹੋਏ ਜਿਥੇ ਸਾਨੂੰ ਸਿਰੋਪਿਆਂ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਹੋਈ। ਲੰਗਰ ਹਾਲ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਨਾ ਕੋਈ ਮਠਿਆਈ ਖਾਧੀ ਤੇ ਨਾ ਸਮੋਸਾ ਪਕੌੜਾ। ਸਿਰਫ਼ ਚਾਹ ਦਾ ਕੱਪ ਪੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੈਂ ਤਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦਾ ਤੇ ਚੌਲ ਵੀ ਮੈਨੂੰ ਵਾਈਬਾਦੀ ਕਰਦੇ ਨੇ। ਉਸ ਨੇ ਲਾਈਨ ਵਿਚ ਲੱਗ ਕੇ ਇਕ ਕੜਛੀ ਦਾਲ ਤੇ ਇਕ ਰੋਟੀ ਲਈ। ਮੈਂ ਹੈਰਾਨ ਸਾਂ ਕਿ ਏਨੀ ਥੋੜ੍ਹੀ ਖੁਰਾਕ ਨਾਲ ਉਹ ਏਨੀਆਂ ਲੰਮੀਆਂ ਦੌੜਾਂ ਕਿਵੇਂ ਦੌੜ ਲੈਂਦੈ? ਫਿਰ ਅਸੀਂ ਰੇਡੀਓ ਸਟੇਸ਼ਨ 'ਤੇ ਚਲੇ ਗਏ ਜਿਥੇ ਸਰੋਤਿਆਂ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਹੋਏ। ਉਹ ਬੜਾ ਹਾਜ਼ਰ ਜਵਾਬ ਨਿਕਲਿਆ। ਹਾਸੇ ਮਖੌਲ 'ਚ ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ ਨੂੰ ਮਾਤ ਪਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਮੈਂ ਨਹਿਲਾ ਧਰਦਾ ਤਾਂ ਉਹ ਦਹਿਲਾ ਮਾਰਦਾ। ਸਰੋਤਿਆਂ ਦੇ ਸੁਆਲਾਂ ਦਾ ਜੁਆਬ ਉਹ ਹੁੱਬ ਕੇ ਦਿੰਦਾ। ਹੱਸਣ ਹਸਾਉਣ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦਿਆਂ ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ, ''ਮੇਰੇ ਮਿੱਤਰ ਛੇੜਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਆ, ਭਾਈਆ ਤੇਰਾ ਵਿਆਹ ਕਰ ਦਈਏ? ਬਥੇਰੀਆਂ ਮੇਮਾਂ ਮਰਦੀਆਂ ਤੇਰੇ 'ਤੇ। ਮੈਂ ਆਹਨਾਂ, ਵਿਆਹ ਦਾ ਕੀ ਐ। ਵਿਚੋਲੇ ਵੀ ਲੱਭ ਪੈਣਗੇ ਤੇ ਸਰਬਾਲ੍ਹੇ ਵੀ ਬਣ ਜਾਣਗੇ। ਪਰ ਇਹ ਦੱਸੋ ਕੁੜਮ ਕਿਥੋਂ ਲੱਭਾਂਗੇ?" ਬਾਬਾ ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਜੀਵਨ ਸਫ਼ਰ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੇ ਮੈਰਾਥਨ ਸਫ਼ਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਪੰਛੀ ਝਾਤ ਜਨਮ-   ਇੱਕ ਅਪ੍ਰੈਲ 1911 ਪੁਰਾਂਤਣ ਕਿੱਤਾ- ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਮੌਜੂਦਾ ਕਾਰ ਵਿਹਾਰ- ਮੈਰਾਥਨ ਦੌੜਾਕ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੀਆਂ ਮੈਰਾਥਨ ਦੌੜਾਂ- ਕੁੱਲ 11 (ਮੁਕੰਮਲ ਮੈਰਾਥਨ ਦੌੜਾ 8- ਹਾਫ ਮੈਰਾਥਨ-3) 89 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਲੰਡਨ ਮੈਰਾਥਨ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਦੌੜੇ ਲੰਡਨ ਮੈਰਾਥਨ ਪਰਸਨਲ ਬੈਸਟ 6 ਘੰਟੇ 2 ਮਿੰਟ ਵਿੱਚ ਮੁਕੰਮਲ ਕੀਤੀ ਲੰਡਨ ਫਲੋਰਾ ਮੈਰਾਥਨ ਸਾਲ 2000 6 ਘੰਟੇ 54 ਮਿੰਟ ਵਿੱਚ ਮੁਕੰਮਲ ਕੀਤੀ ਲੰਡਨ ਫਲੋਰਾ ਮੈਰਾਥਨ ਸਾਲ 2001 6 ਘੰਟੇ 54 ਮਿੰਟ ਵਿੱਚ ਮੁਕੰਮਲ ਕੀਤੀ ਲੰਡਨ ਫਲੋਰਾ ਮੈਰਾਥਨ ਸਾਲ 2002 6 ਘੰਟੇ 45 ਮਿੰਟ ਵਿੱਚ ਮੁਕੰਮਲ ਕੀਤੀ ਬੂਪਾ ਗਰੇਟ ਐਨ.ਆਰ ਹਾਫ ਮੈਰਾਥਨ 2002 2 ਘੰਟੇ 39 ਮਿੰਟ ਵਿੱਚ ਮੁਕੰਮਲ ਕੀਤੀ ਲੰਡਨ ਫਲੋਰਾ ਮੈਰਾਥਨ ਸਾਲ 2003 6 ਘੰਟੇ 02 ਮਿੰਟ ਵਿੱਚ ਮੁਕੰਮਲ ਕੀਤੀ ਟੋਰਾਂਟੋ ਵਾਟਰ ਫਰੰਟ ਮੈਰਾਥਨ 2003 5 ਘੰਟੇ 40 ਮਿੰਟ ਵਿੱਚ ਮੁਕੰਮਲ ਕੀਤੀ ਨਿਊਯਾਰਕ ਸਿਟੀ ਮੈਰਾਥਨ 2003 7 ਘੰਟੇ 35 ਮਿੰਟ ਵਿੱਚ ਮੁਕੰਮਲ ਕੀਤੀ ਲੰਡਨ ਫਲੋਰਾ ਮੈਰਾਥਨ ਸਾਲ 2004 6 ਘੰਟੇ 07 ਮਿੰਟ ਵਿੱਚ ਮੁਕੰਮਲ ਕੀਤੀ ਗਲਾਸਗੋ ਸਿਟੀ ਹਾਫ ਮੈਰਾਥਨ ਸਾਲ 2004 2 ਘੰਟੇ 33 ਮਿੰਟ ਵਿੱਚ ਮੁਕੰਮਲ ਕੀਤੀ ਕੈਪੀਟਲ ਰੇਡੀਓ ਹੈਲਪ ਲੰਡਨ ਚਾਈਲਡ 68 ਮਿੰਟ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ 2004 ਦੀ 10,000 ਮੀਟਰ ਦੌੜ ਟੋਰਾਂਟੋ ਵਾਟਰ ਫਰੰਟ ਹਾਫ ਮੈਰਾਥਨ 2004 2 ਘੰਟੇ 29 ਮਿੰਟ ਵਿੱਚ ਮੁਕੰਮਲ ਕੀਤੀ ਟੋਰਾਂਟੋ ਵਾਟਰ ਫਰੰਟ ਮੈਰਾਥਨ 2011  8 ਘੰਟੇ 25 ਮਿੰਟ ਵਿੱਚ ਮੁਕੰਮਲ ਕੀਤੀ