ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬੋਲਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ

ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਵਿਸ਼ਾ-ਵਸਤੂ, ਲੋਕ ਸਮੂਹ ਦਾ ਸਾਂਝਾ ਅਨੁਭਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਦੀਆਂ ਵਧੇਰੇ ਵਿਧਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿਰਜਕ ਔਰਤਾਂ ਹਨ। ਗਿੱਧੇ ਦੀਆਂ ਬੋਲੀਆਂ ਦੀ ਵਸਤੂ ਸਮਗਰੀ ਸਮਕਾਲੀ ਯਥਾਰਥ ਵਿੱਚੋਂ ਉਗਮਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਹੀ ਬੋਲੀ ਕਾਵਿ-ਰੂਪ ਲਚਕੀਲਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਅੰਤ੍ਰੀਵ ਦਮਿਤ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਬੇਬਾਕੀ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੰਜਾਬਣਾਂ ਨੇ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਵੀ ਗਾਈ ਹੈ। ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵੀ ਵਡਿਆਇਆ ਹੈ। ਫਰੰਗੀ ਦਾ ਵੀ ਪਿੱਟ-ਪਟੌਤਾ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਪਰਦੇਸੀ ਢੋਲ ਨੂੰ ਛੁੱਟੀ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ। ਮੁਗਲਾਂ ਦੀ ਸਰਦਾਰੀ ਨੂੰ ਵੀ ਭੰਡਿਆ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਰਦਾਰੀ ਭੈਅ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਬੋਲੀਆਂ ਦੀਆਂ ਸਿਰਜਕਾਂ ਨੇ ਤਾਂ ਸਿੰਘ ਸਭੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬਖ਼ਸ਼ਿਆ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਗਿੱਧੇ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਸਨ ‘ਮਰ ਜਾਣ ਸਿੰਘ ਸਭੀਏ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਪਿੰਡ ਦੇ ਗਿੱਧੇ ਬੰਦ ਕੀਤੇ’। ਹੁਣ ਕੁੜੀਆਂ ਦਾਜ-ਪ੍ਰਥਾ ਬਾਰੇ ਵੀ ਸੁਚੇਤ ਹਨ:
ਜੇ ਮੁੰਡਿਓ ਤੁਸੀਂ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣਾ
ਦਾਜ-ਦਹੇਜ ਦਾ ਕੀ ਲੈਣਾ ਮੁੰਡਿਓ
ਪੜ੍ਹੀ ਨਾਰ ਉਮਰ ਦਾ ਗਹਿਣਾ ਮੁੰਡਿਓ।
ਗਿੱਧੇ ਨਾਲ ਬੋਲੀਆਂ ਦਾ ਅਨਿੱਖੜਵਾਂ ਸਬੰਧ ਹੈ। ਬੋਲੀਆਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨਿਰੰਤਰ ਜਾਰੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਰੂਪ-ਰਚਨਾ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਬੋਲੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰੂਪ ਲੰਮੀ ਬੋਲੀ ਅਤੇ ਨਿੱਕੀ ਬੋਲੀ ਹਨ। ਪੇਸ਼ ਹਨ ਕੁਝ ਨਵੀਆਂ ਬੋਲੀਆਂ ਜੋ ਸਮਾਜਿਕ ਹਾਲਾਤ ਦੇ ਫਲਸਰੂਪ ਰਚੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਕਾਵਿ-ਬੋਲਾਂ ਨੂੰ ਤਮਕਾਅ ਕੇ, ਧੀਮੀ ਗਤੀ ਵਿੱਚ ਗਾ ਕੇ ਲੋਕ-ਨਾਚ ਗਿੱਧੇ ਵਿੱਚ ਸਰੀਰਕ ਮੁਦਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਹੱਥਾਂ-ਪੈਰਾਂ ਦੀਆਂ ਹਰਕਤਾਂ ਨੂੰ ਢਾਲ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਹਰੇਕ ਮੁਟਿਆਰ ਦੀ ਇੱਛਾ ਹਾਣ-ਮੇਚ ਦਾ ਵਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਮਾਪੇ ਇਸ ਤੱਥ ਨੂੰ ਅਣਡਿੱਠ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਜੇ ਹਾਣ ਮਿਲ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਅੱਡੀ ਭੋਇੰ ’ਤੇ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦੀ। ਅਣਜੋੜ ਵਰ, ਖ਼ੁਸ਼ੀਆਂ ਮੁਕਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ:

ਨੀਂ ਇਹ ਚੰਦ ਵਰਗਾ, ਮਿੱਠੀ ਖੰਡ ਵਰਗਾ,
ਮੇਰੇ ਬਾਪ ਦਾ ਜਵਾਈ, ਗੁਲਕੰਦ ਵਰਗਾ,
ਮੇਰੇ ਬਾਪ ਦਾ ਜਵਾਈ…।

ਧਾਰੀ ਧਾਰੀ ਧਾਰੀ
ਵੇ ਮੈਂ ਤਾਂ ਮੰਗ, ਚੰਨ ਮਾਹੀ ਦੀ
ਮੈਨੂੰ ਪਿੱਛੋਂ ਦੀ ’ਵਾਜ਼ ਨਾ ਮਾਰੀ
ਵੇ ਮੈ ਤਾਂ ਮੰਗ ਚੰਨ ਮਾਹੀ ਦੀ…

ਲਾਲ ਪੱਗ ਤੇ ਅਸਮਾਨੀ ਰੰਗ ਕੁੜਤਾ
ਨੀਂ ਬਾਗ ਵਿੱਚ ਫੁੱਲ ਖਿੜਿਆ
ਲਾਲ ਪੱਗ ਤੇ…

ਵੈਲੀ ਦੇ ਨਾ ਦੇਈਂ ਵੇ ਬਾਬਲਾ, ਸੋਫ਼ੀ ਪੁੱਤ ਬਥੇਰੇ
ਗਿੱਧੇ ਵਿੱਚ ਨੱਚਦੀ ਮੈਂ, ਗੁਣ ਗਾਊਂਗੀ ਤੇਰੇ
ਗਿੱਧੇ ਵਿੱਚ ਨੱਚਦੀ ਮੈਂ…

ਝੱਟ ਮੰਗਣੀ, ਪੱਟ ਮੰਗਣੀ, ਬਾਹਰੋਂ ਮੁੰਡਾ ਆਇਆ,
ਬਾਬਲਾ ਭੇਜੀਂ ਨਾ, ਉਹ ਗੋਰੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹਿਆ
ਬਾਬਲਾ ਭੇਜੀਂ ਨਾ…

ਝੱਟ ਮੰਗਣੀ, ਪੱਟ ਮੰਗਣੀ, ਸੋਨੇ ਦੇ ਲਿਸ਼ਕਾਰੇ
ਬਾਬਲਾ ਭਰਮੀ ਨਾ, ਇਹ ਮੌਤਾਂ ਦੇ ਵਣਜਾਰੇ
ਬਾਬਲਾ ਭਰਮੀ ਨਾ…

ਮਾਂ ਮੇਰੀ ਨੇ ਮੁੰਡਾ ਲੱਭਿਆ, ਪਤੀ ਦੇਵ ਕਰ ਜਾਣੀ
ਮੂਰਖ ਮਾਹੀ ਨੂੰ, ਪਿੱਟਦੀ ਧੀ ਧਿਆਣੀ
ਮੂਰਖ ਮਾਹੀ ਨੂੰ…

ਮਾਂ ਮੇਰੀ ਨੇ ਮੁੰਡਾ ਲੱਭਿਆ, ਅੱਖੋਂ ਸੀ ਉਹ ਕਾਣਾ
ਮੁੰਡਿਆ ਲਾ ਐਨਕ, ਸਖੀਆਂ ਵੇਖਣ ਆਣਾ
ਮੁੰਡਿਆ ਲਾ ਐਨਕ…
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਸੇਵਨ ਨੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਅਤੇ ਮਰਦਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਨਰਕ ਨਿਆਈਂ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਪਰਿਵਾਰਕ ਜੀਵਨ ਤਬਾਹ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਲਈ ਇਹ ਬਹੁਤ ਦੁਖਦ ਅਨੁਭਵ ਹੈ। ਇਹ ਸਥਿਤੀ ਲੋਕ-ਕਾਵਿ ਬੋਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਹੈ:
ਨੀਂ ਨਸ਼ਿਆਂ ਨੇ ਖਾ ਸੁੱਟਿਆ,
ਮੇਰਾ ਕੌਂਤ ਸੀ, ਗੁਲਾਬੀ ਫੁੱਲ ਬਾਗ਼ ਦਾ
ਨੀਂ ਨਸ਼ਿਆਂ ਨੇ…

ਮੇਰਾ ਮਾਹੀ ਸੀ ਸਰੂ ਦਾ ਬੂਟਾ, ਸੁੱਕ ਕੇ ਕਰੰਗ ਹੋ ਗਿਆ
ਮੇਰਾ ਕੌਂਤ ਸੀ…

ਵੇ ਤੰੂ ਆ ਮੱਖਣਾ, ਵੇ ਤੰੂ ਜਾਹ ਮੱਖਣਾ,
ਘਰ ਵੈਲੀਆ, ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਨਹੀਂ ਵੱਸਣਾ
ਘਰ ਵੈਲੀਆਂ ਮੈਂ ਤੇਰੇ…

ਬਾਬਲ ਮੇਰੇ ਮੁੰਡਾ ਲੱਭਿਆ, ਦਾਰੂ ਪੀ ਪੀ ਆਖਦਾ
ਉਹਦੀ ਕੀ ਤੰੂ ਲੱਗਦੀ, ਜੋ ਝੀਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਝਾਕਦਾ
ਉਹਦੀ ਕੀ ਤੰੂ ਲੱਗਦੀ…
ਨੂੰਹ-ਸੱਸ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਪਰਿਵਾਰਕ ਜੀਵਨ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦਾ ਮੂਲ ਆਧਾਰ ਹੈ। ਮੁੱਢ ਤੋਂ ਹੀ ਗ਼ਲਤ ਭੁਲੇਖਿਆਂ ਅਤੇ ਅਗਿਆਨਤਾ-ਵੱਸ ਇਹ ਰਿਸ਼ਤਾ ਕੁੜੱਤਣਾਂ ਭਰਿਆ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਦੋਂਕਿ ਇਸ ਦੀ ਪਿੱਠ-ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਕਾਰਨਾਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਹੈ। ਪਰਸਪਰ ਪਿਆਰ ਤੇ ਪਛਾਣ ਨਾਲ ਇਹ ਰਿਸ਼ਤਾ ਸੁਖਾਵਾਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਰਾਣੀਆਂ-ਜਠਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮਨ-ਮੁਟਾਵ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵੀਰ ਅਤੇ ਭੈਣ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਨਿੱਘਾ ਹੈ ਪਰ ਭਾਬੀਆਂ-ਨਣਾਨਾਂ ਨਾਲ ਰਚਦੀਆਂ-ਮਿਚਦੀਆਂ ਨਹੀਂ। ਬੋਲੀਆਂ ਤੋਂ ਇਹ ਸਥਿਤੀ ਸਪਸ਼ਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ:
ਧਾਈਏ ਧਾਈਏ ਧਾਈਏ, ਨੀਂ ਕੁੜੀਏ ਮਾਣ-ਮੱਤੀਏ,
ਨਾਲ ਸੱਸ ਦੇ ਨਾ ਆਢਾ ਲਾਈਏ
ਨੀਂ ਕੁੜੀਏ…

ਨਾਲ ਸੱਸ ਦੇ ਬਣਾਉਣੀ ਪੈਣੀ,
ਮੁੰਡਾ ਪੱਕਾ ਮਾਂ ਵੱਲ ਦਾ ਨਾਲ ਸੱਸ ਦੇ…

ਸੱਸੜੀਏ ਤੈਨੂੰ ਦੁੱਖ ਬਥੇਰੇ, ਆ ਹੁਣ ਸਾਂਝੇ ਕਰੀਏ
ਮਨ ਦੇ ਰੋਸੇ ਨੂੰ, ਬਾਹਰ ਬਨੇਰਿਓਂ ਧਰੀਏ
ਮਨ ਦੇ ਰੋਸੇ ਨੂੰ…

ਰਲ ਰਹੋ ਨੀਂ ਦਰਾਣੀਆਂ-ਜਠਾਣੀਆਂ,
ਤੁਸਾਂ ਕਿਹੜਾ ਮੁਲਕ ਵੰਡਣਾ
ਰਲ ਰਹੋ ਨੀਂ…

ਵੀਰ ਮੇਰੇ ਨੇ ਮੋਟਰ ਲਿਆਂਦੀ, ਬੰਨ੍ਹ ਮੌਲੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਮਨਾਈ
ਬੰਨੋ ਵੀਰੇ ਦੀ, ਨਣਦ ਵੇਖ ਘਬਰਾਈ
ਬੰਨੋ ਵੀਰੇ ਦੀ…

ਵੀਰ ਮੇਰੇ ਨੇ ਕਾਂਟੇ ਦਿੱਤੇ,  ਭਾਬੋ ਦੜ ਦੜ ਪਿੱਟੀ
ਭਾਬੋ ਹੈਂਸੜੀਏ?  ਤੈਨੂੰ ਗੁੜ੍ਹਤੀ ਕੀਹਨੇ ਦਿੱਤੀ
ਭਾਬੋ ਹੈਂਸੜੀਏ…

ਭਾਬੀ ਤੈਨੂੰ ਭਰਮ ਪਿਆ,
ਸੱਪ ਰੰਗੀਆਂ ਨਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨਣਾਨਾਂ
ਨੀਂ ਬਾਬਲ ਵੀਰੇ ਤੋਂ ਵਾਰ ਦੇਂਦੀਆਂ ਨੇ ਇਹ ਜਾਨਾਂ
ਨੀਂ ਬਾਬਲ ਵੀਰੇ ਤੋ…

ਕਾਹਨੂੰ ਕਰਦੀ ਏਂ ਮਾਣ ਰਕਾਨੇ,
ਅਸਾਂ ਇੱਥੇ ਬਹਿ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣਾ
ਸਾਡੇ ਸਾਰੇ ਈ ਦੇਸ ਬਗਾਨੇ
ਨੀਂ ਅਸਾਂ ਇੱਥੇ…
ਮਾਦਾ-ਭਰੂਣ ਹੱਤਿਆ ਦਾ ਮੁੱਦਾ ਦੇਸ਼ ਵਿਆਪਕ ਹੈ। ਇਹ ਪਾਪ ਰੁਕਦਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ। ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਧੀ, ਮਾਂ-ਬਾਪ ਦੀ ਧਿਰ ਬਣ ਰਹੀ ਹੈ। ਮਾਪੇ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਸੁੱਖ ਪੁੱਤਾਂ ਤੋਂ ਨਿਸ਼ਾਵਰ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਇਹ ਸੰਤਾਨ ਬੇਮੁੱਖ ਹੁੰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਮਾਂ-ਬਾਪ ਨੂੰ ਸਤਿਕਾਰ ਦੇਣਾ ਰੱਬ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਨ ਵਾਂਗ ਹੈ:
ਢਾਈਏ ਢਾਈਏ ਢਾਈਏ, ਵੇ ਵੀਰਾ ਉੱਚੀ ਸ਼ਾਨ ਵਾਲਿਆ
ਕੁਰਸੀ ਬਾਪ ਦੀ ਬਰੋਬਰ ਡਾਹੀਏ
ਵੇ ਵੀਰਾ ਉੱਚੀ ਸ਼ਾਨ ਵਾਲਿਆ…

ਢਾਈਏ ਢਾਈਏ ਢਾਈਏ, ਵੇ ਮਾਪੇ ਹੁੰਦੇ ਰੱਬ ਵਰਗੇ,
ਕਿਰਤ ਕਰੀਏ ਤੇ ਰੱਬ ਨੂੰ ਧਿਆਈਏ
ਵੇ ਮਾਪੇ ਹੁੰਦੇ ਰੱਬ ਵਰਗੇ…

ਫੀਤੇ ਫੀਤੇ ਫੀਤੇ, ਪੁੱਤਾਂ ਦੀਆਂ ਸੁੱਖਣਾਂ ਦੇ
ਮਾਵਾਂ ਕਈ ਥਾਂ ਚਲੀਹੇ ਕੀਤੇ
ਪੁੱਤਾਂ ਦੀਆਂ ਸੁੱਖਣਾਂ ਦੇ…

ਪਾਵੇ ਪਾਵੇ ਪਾਵੇ, ਧੀਆਂ ਬਿਨ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ
ਕਿਹੜਾ ਦੁੱਖ ਤੇ ਦਰਦ ਵੰਡਾਵੇ
ਨੀਂ ਧੀਆਂ ਬਿਨ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ…

ਪਾਵੇ ਪਾਵੇ ਪਾਵੇ, ਬਰਛੀ ਨਾ ਕੱਢ ਵੀਰ ਵੇ
ਗੁੱਟ ਰੱਖੜੀ ਪਈ ਕੁਰਲਾਵੇ
ਬਰਛੀ ਨਾ ਕੱਢ ਵੀਰ ਵੇ…

ਧਾਇਆ ਧਾਇਆ ਧਾਇਆ, ਢਿੱਡ ਵਿੱਚ ਧੀ ਮਾਰਤੀ
ਤੈਨੂੰ ਰਤਾ ਤਰਸ ਨਾ ਆਇਆ,
ਢਿੱਡ ਵਿੱਚ ਧੀ ਮਾਰਤੀ…

ਆਰੀ ਆਰੀ ਆਰੀ, ਨੀਂ ਪਾਪੀ ਭਜਨੇ ਨੇ
ਜੀਤੀ ਅੱਗ ਵਿੱਚ ਸਾੜ ਕੇ ਮਾਰੀ
ਨੀਂਹ ਪਾਪੀ ਭਜਨੇ ਨੇ…

ਪੋਣੇ ਪੋਣੇ ਪੋਣੇ, ਪਾਪੀ ਬੰਦਿਆਂ ਦੇ,
ਉੱਥੇ ਸਾਬ (ਹਿਸਾਬ), ਬਰਾਬਰ ਹੋਣੇ
ਨੀਂ ਪਾਪੀ ਬੰਦਿਆਂ ਦੇ…

ਧਾਵੇ ਧਾਵੇ ਧਾਵੇ, ਪਾਪੀ ਬੰਦੇ ਵੰਝੇ ਜਾਣਗੇ,
ਬਾਣੀ ਗੁਰਾਂ ਦੀ ਦੁਹਾਈਆਂ ਪਾਵੇ
ਨੀਂ ਪਾਪੀ ਬੰਦੇ…
ਖੇੜੇ ਖੇੜੇ ਖੇੜੇ , ਧੀਆਂ ਦੇ ਪਟੋਲੇ ਮੁੱਕਰਾਏ
ਸੁੰਝੇ ਹੋ ਗਏ ਬਾਪ ਦੇ ਵਿਹੜੇ
ਧੀਆਂ ਦੇ ਪਟੋਲੇ…
ਗਲ ਲਾ ਲੈ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਚੁੱਕ ਕੇ, ਗੁਰੂ ਤੈਨੂੰ ਬਖ਼ਸ਼ ਲਏ
ਗਲ ਲਾ ਲੈ…
ਨਦੀਆਂ ਸੁੱਕ ਗਈਆਂ ਨੇ, ਧੀਆਂ ਮੁੱਕ ਗਈਆਂ ਨੇ
ਸਾਡੇ ਪਾਪ ਤੇ ਹੋ ਗਏ ਭਾਰੀ ਵੇ ਪਛਤਾਉਣਗੇ
ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਧੀ ਮਾਰੀ ਵੇ ਪਛਤਾਉਣਗੇ…
ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਰਵਾਸ ਲਈ ਦੌੜ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਅਣਜਾਣੇ ਵਿੱਚ ਪਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਸੁਨਹਿਰੇ ਸੁਪਨੇ ਸੰਜੋਅ ਰੱਖੇ ਹਨ ਜਦੋਂਕਿ ਉੱਥੇ ਸਭ ਅੱਛਾ ਨਹੀਂ। ਪਰਦੇਸ ਵਿੱਚ ਪੈਰ ਲੱਗਣੇ ਔਖੇ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ:

ਬਾਪੂ ਦੇ ਗਲ ’ਗੂਠਾ ਦੇ ਲਿਆ, ਵਿਕ ਗਈ ਭੋਇੰ ਸਾਰੀ
ਵਿੱਚ ਪਰਦੇਸਾਂ ਦੇ, ਪੁੱਤ ਰਾਜੇ ਬਣੇ ਭਿਖਾਰੀ
ਵਿੱਚ ਪਰਦੇਸਾਂ ਦੇ…
ਵਲੈਤ ਵਲੈਤ ਨਾ ਕਰਿਆ ਕਰ ਨੀਂ, ਵਿੱਚ ਵਲੈਤਾਂ ਧੱਕੇ
ਸਾਕ ਸਹੇਲੂ ਖ਼ਬਰ ਨਾ ਲੈਂਦੇ, ਨਾ ਕੋਈ ਕਰਦਾ ਪੱਕੇ
ਪਿੱਛੋਂ ਬਾਪੂ ਸਾਹ ਰੋਲਦਾ, ਮਾਂ ਨਾ ਹੌਸਲਾ ਰੱਖੇ
ਲੇਰਾਂ ਭੈਣ ਦੀਆਂ, ਕੋਈ ਨਾ ਪਰਦੇਸੀ ਵੱਸੇ
ਲੇਰਾਂ ਭੈਣ ਦੀਆਂ…

ਆਰਾ ਆਰਾ ਆਰਾ , ਨਾ ਜਾਈਂ ਲੰਡਨ ਨੂੰ
ਖਾਹ ਖੰਨੀ ਕਰ ਗੁਜ਼ਾਰਾ, ਨਾ ਜਾਈਂ ਲੰਡਨ ਨੂੰ…
ਬਾਗ਼ ਬਗੀਚੀ ਰੂਹ ਨਾ ਰੱਜਦੀ, ਅੱਗ ਪੇਟ ਦੀ ਭਾਰੀ
ਰੀਸੀਂ ਕੀ ਖੱਟਿਆ, ਇੱਥੇ ਬੜੀ ਖੁਆਰੀ
ਰੀਸੀਂ ਕੀ ਖੱਟਿਆ
ਸਭ ਜਹਾਨੀਂ ਗੱਲਾਂ ਤੁਰੀਆਂ, ਮੁੰਡੇ ਆਏ ਪੰਜਾਬੀ
ਕੰਮ ਤੇ ਧੰਦਾ ਕੋਈ ਨਾ ਮਿਲਦਾ, ਵਿਹਲੇ ਕਰਨ ਖ਼ਰਾਬੀ
ਪਿੱਛੋਂ ਮਾਪੇ ਸੋਚੀਂ ਡੁੱਬੇ, ਨਾ ਪੀਤੀ ਨਾ ਖਾਧੀ
ਧੀਆਂ-ਪੁੱਤ ਸਸਤੇ ਵਿਕ ਗਏ, ਹੋਈ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਡਾਹਢੀ
‘ਨਿੰਦਰ’ ਕਹਿੰਦਾ ਸਹੁੰ ਜੇ ਰੱਬ ਦੀ, ਮੈਂ ਡਿੱਠੀ ਬਰਬਾਦੀ
ਮੁੜ ਪਓ ਵਤਨਾਂ ਨੂੰ, ਰਹਿ ਜਾਏ ਲਾਜ ਅਸਾਡੀ।
ਮੁੜ ਪਓ ਵਤਨਾਂ ਨੂੰ…
ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਵਾਪਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਲੋਕ ਬੋਲੀਆਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾ-ਸਮਗਰੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਓ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਨਵੀਂਆਂ ਰਚੀਆਂ ਬੋਲੀਆਂ ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਗਿੱਧੇ ਦੀਆਂ ਬੋਲੀਆਂ ਦੀ ਦੀਰਘ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਭਾਗ ਬਣਦੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਇਕਬਾਲ ਕੌਰ ਸੌਦ (ਡਾ.)