ਲੋਹੜੀ

ਲੋਹੜੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰਾ, ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਲੋਕ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ਜੋ ਪੋਹ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਆਖਰੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੰਨ ਈਸਵੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਲੋਹੜੀ 12 ਜਾਂ 13 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਿਹਨਾਂ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਮੁੰਡੇ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਮੁੰਡੇ ਦਾ ਵਿਆਹ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ ਉਹ ਬੜੀ ਧੂਮ ਧਾਮ ਤੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਲੋਹੜੀ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਛੋਟੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਇਕ ਥਾਂ ਪਾਥੀਆਂ ਤੇ ਲੱਕੜਾਂ ਦਾ ਵੰਡਾ ਢੇਰ ਲਾ ਲੋਹੜੀ ਬਾਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਵੱਡੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਆਪੋ ਆਪਣੀਆਂ ਗਲੀਆਂ ਵਿਚ। ਕਈ ਵਾਰ ਖੁਸ਼ੀ ਵਾਲੇ ਘਰ ਦੇ ਬੂਹੇ ਅੱਗੇ ਸ਼ਗਨਾਂ ਦੀ ਲੋਹੜੀ ਬਾਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਆਂਢ-ਗੁਆਂਢ, ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਤੇ ਦੋਸਤ ਮਿੱਤਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਲੋਹੜੀ ਦੇ ਤਿਓਹਾਰ ਦੇ ਮੁੱਢ ਬਾਰੇ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਹਨ। ਭਾਈ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਨਾਭਾ ਦੇ ਮਹਾਨ ਕੋਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਲੋਹੜੀ ਸ਼ਬਦ ਤਿਲ ਤੇ ਰੋੜੀ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਸਮੇਂ ਲੋਕ ਤਿਲ ਤੇ ਗੁੜ (ਦੀ ਰੋੜੀ) ਖਾਂਦੇ ਤੇ ਵੰਡਦੇ ਹਨ। ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਤਿਲ ਰੋੜੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੋਵੇ ਜੋ ਸਮਾਂ ਪਾ ਕੇ ਲੋਹੜੀ ਬਣ ਗਿਆ।
ਡਾ. ਵਣਜਾਰਾ ਬੇਦੀ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ‘ਲੋਹੜੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਸੂਰਜ ਦੇਵਤੇ ਦੀ ਪੂਜਾ ਦੀ ਹੀ ਰਹਿੰਦ ਹੈ। ਕੱਤਕ ਵਿਚ ਸੂਰਜ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਕਾਫ਼ੀ ਦੂਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ ਧਰਤੀ ਉ¤ਤੇ ਪਹੁੰਚਦਿਆਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਗਰਮ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ। ਪੁਰਾਤਨ ਕਾਲ ਵਿਚ ਲੋਕ ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਸੂਰਜ ਦੀ ਤਪਸ਼ ਘੱਟ ਜਾਣ ਨਾਲ ਜੋੜਦੇ ਸਨ। ਸੂਰਜ ਦੇ ਚਾਨਣ ਤੇ ਤਪਸ਼ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਲਈ ਲੋਹੜੀ ਦੀ ਅੱਗ ਬਾਲੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਇਹ ਲੋਕ ਮਨ ਦੀ ਹੀ ਇਕ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਰੌਸ਼ਨੀ ਤੇ ਗਰਮੀ ਦੇਣ ਦਾ ਪੁਰਾਤਨ ਲੋਕਧਾਰਾਈ ਢੰਗ ਸੀ।
ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ ਵੀ ਲੋਹੜੀ ਦਾ ਸਬੰਧ ਅਗਨੀ ਪੂਜਾ ਨਾਲ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਹੋਰ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਹੈ ਕਿ ‘ਲੋਹੜੀ’ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ‘ਲੋਰੀ’ ਦਾ ਹੀ ਦੂਜਾ ਵਿਗੜਿਆ ਰੂਪ ਹੈ।
ਕੁਝ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਲੋਹੜੀ ਦਾ ਸਬੰਧ ਡੋਗਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ‘ਲੋੜੀ’ ਨਾਲ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਅਰਥ ਹਨ ਮੰਗਣਾ ਜਾਂ ਲੈਣਾ।
ਕੁਝ ਹੋਰ ਲੋਕ ਲੋਹੜੀ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਨਿਕਾਸ ‘ਲੂਰੀ’ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਦਾ ਅਰਥ ਸਰਦੀ ਹੈ। ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦਲੇਰ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਹੈ ਕਿ ਲੋਹੜੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਲੋਹਣੀ ਦੇਵੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਰੱਖਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਇਕ ਜ਼ਾਲਮ ਦੈਂਤ ਨੂੰ ਸਾੜ ਕੇ ਸੁਆਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਕੁਝ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ‘ਲੋਹੜੀ’ ਸ਼ਬਦ ਲੋਹੜੀ ਵਾਸਤੇ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਲੱਕੜੀ, ਗੋਹੇ ਅਤੇ ਰਿਉੜੀ ਦੇ ਅੱਖਰ ਸੰਕੇਤਾਂ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ।
ਡਾ. ਨਵਰਤਨ ਕਪੂਰ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ:- ‘‘ਸਾਡਾ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਹੈ ਕਿ ‘ਲੋਹੜੀ’ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਨਿਕਾਸ ‘ਲੋਂਹਡੀ’ ਤੋਂ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ‘ਲੋਂਹਡੀ’ ਦੀ ਬਿੰਦੀ ਅਲੋਪ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਵੀ ੜ ਵਿਚ ਬਦਲ ਗਿਆ।’’
ਬਚਿੰਤ ਕੌਰ ਆਪਣੇ ਇਕ ਲੇਖ ਵਿਚ ਲਿਖਦੀ ਹੈ, ‘‘ਆਰੀਆ ਲੋਕ, ਪੋਹ-ਮਾਘ ਦੀ ਠੰਢ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਬੜੇ ਵੰਡੇ ਬਾਲਣ ਦੇ ਢੇਰ ਜੋੜਦੇ ਤੇ ਫਿਰ ਇਕੱਠਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਾਲਣ ਦੇ ਢੇਰਾਂ ਨੂੰ ਚੁਰਸਤਿਆਂ ਵਿਚ ਧੂਣੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਬਾਲਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਰੁੱਤ ਦੇ ਘਰ ਆਏ ਨਵੇਂ ਅਨਾਜਾਂ ਤੋਂ ਪਕਵਾਨ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਧੂਣੀ ਦੁਆਲੇ ਦੋਸਤਾਂ-ਮਿੱਤਰਾਂ ਨਾਲ ਇਕੱਠਿਆਂ ਬੈਠ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੁਆਦੀ ਖਾਣਿਆਂ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣਦੇ ਸਨ। ਇਉਂ ਇਸ ਗੀਤ ਠੰਢ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਉਪਾਅ ਇਸ ਉਤਸਵ ਦਾ ਬਦਲਿਆ ਰੂਪ ਹੀ ‘ਲੋਹੜੀ’ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਬਣ ਗਿਆ।’’ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੱਖ ਵੱਖ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਅਟਕਲ ਪੱਚੂ ਦਲੀਲਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਲੋਹੜੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਨਾਮਕਰਨ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਵੀ ਅੰਤਿਮ ਫੈਸਲਾ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ।
ਬਹੁਤੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਲੋਹੜੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਸਬੰਧ ਸੂਰਜ ਦੇਵਤਾ ਤੇ ਅਗਨੀ ਪੂਜਾ ਨਾਲ ਹੀ ਹੈ। ਪੁਰਾਣੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਲੋੜ ਅੱਗ ਸੀ। ਅੱਜ ਤੋਂ ਛੇ ਸੱਤ ਦਹਾਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪੇਂਡੂ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਦੀਆ ਸਲਾਈ (ਮਾਚਸ) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਆਮ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਲੋਕ ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਦੀ ਸੁਆਹ ਵਿਚ ਧੁਖਦੀ ਹੋਈ ਪਾਥੀ ਦੱਬ ਕੇ ਅੱਗ ਸਾਂਭ ਲੈਂਦੇ ਸਨ ਤੇ ਸਵੇਰੇ ਪਾਥੀ ਤੋਂ ਸਵਾਹ ਝਾੜ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਫਿਰ ਭਖਾ ਕੇ ਅੱਗ ਬਾਲ ਲੈਂਦੇ ਸਨ। ਪਰ ਕਈ ਵਾਰ ਸਰਦੀਆਂ ਜਾਂ ਬਰਸਾਤ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਵਿਚ ਸਾਂਭੀ ਅੱਗ ਬੁਝ ਜਾਂਦੀ ਤਾਂ ਆਂਢ ਗੁਆਂਢ ਤੋਂ ਅੱਗ ਮੰਗ ਕੇ ਕੰਮ ਸਾਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਜੋ ਕਿ ਬਦਸਗਨੀ ਸਮਝੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਤੇ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਕਾਰਨ ਨਾਲ ਸੂਰਜ ਦੇਵਤਾ ਤੇ ਅਗਨੀ ਦੇਵਤਾ ਨਰਾਜ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਲਈ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵੱਡੇ ਆਕਾਰ ਦੀ ਅਗਨੀ ਬਾਲੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਅਗਨੀ ਪੂਜਾ ਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਤੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਸਾਂਝ ਵੀ ਹੋਰ ਪਕੇਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ। ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਸਾਂਝੀ ਅੱਗ ਨੂੰ ਜੇ ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਵਿਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਘਰ ਵਿਚ ਬਰਕਤ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਅੰਨ ਦੀ ਕਦੇ ਤੋਟ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ। ਇਸੇ ਲਈ ਹੀ ਸਵਾਣੀਆਂ ਇਸ ਸਾਂਝੀ ਅੱਗ ਨੂੰ ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਵਿਚ ਦੱਬ ਕੇ ਸਾਂਭ ਲੈਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਇਹ ਸਾਂਝੀ ਅੱਗ ਬਾਲਣ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਲੋਹੜੀ ਦੇ ਤਿਓਹਾਰ ਵਿਚ ਬਦਲ ਗਈ।
ਪੁਰਾਣੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿਚ ਲੋਹੜੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ ਦੀਆਂ ਤਿਆਰੀਆਂ ਕਈ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਨਿੱਕੇ ਨਿੱਕੇ ਮੁੰਡੇ ਤੇ ਕੁੜੀਆਂ ਢਾਣੀਆਂ ਬਣਾ ਕੇ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਘਰ ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਲੱਕੜੀਆਂ ਤੇ ਪਾਥੀਆਂ ਮੰਗਦੇ ਤੇ ਇਕ ਥਾਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਕਰੀ ਜਾਂਦੇ। ਲੋਹੜੀ ਲਈ ਬਾਲਣ ਮੰਗਣਾ ਲਾਰਾ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਖੈਰਾਤ ਨਹੀਂ। ਲੋਹੜੀ ਮੰਗਣ ਆਏ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਖਾਲੀ ਮੋੜਨਾ ਬਦਸਗਨੀ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜਿਹਨਾਂ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਉਸ ਸਾਲ ਕੋਈ ਮੌਤ ਹੁੰਦੀ, ਉਹਨਾਂ ਘਰਾਂ ਤੋਂ ਲੋਹੜੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਮੰਗੀ ਜਾਂਦੀ। ਬੱਚੇ ਗੀਤ ਗਾ ਗਾ ਕੇ ਲੋਹੜੀ ਲਈ ਬਾਲਣ ਮੰਗਦੇ:-
ਜਿਹੜਾ ਦੇਸੀ ਗੋਹਿਆ, ਗੋਹਿਆ, ਉਹ ਖਾਸੀ ਖੋਇਆ, ਖੋਇਆ।
ਜਿਹੜਾ ਦੇਸੀ ਲੱਕੜ, ਲੱਕੜ, ਉਹ ਖਾਸੀ ਸ਼ੱਕਰ, ਸ਼ੱਕਰ।
ਜਾਂ
ਦੇਹ ਨੀ ਮਾਈ ਪਾਥੀ, ਤੇਰਾ ਪੁੱਤ ਚੜ੍ਹੇਗਾ ਹਾਥੀ।
ਚਾਰ ਕੁ ਦਾਣੇ ਖਿੱਲਾਂ ਦੇ, ਪਾਥੀ ਲੈ ਕੇ ਹਿੱਲਾਂਗੇ।
ਜੇ ਕੋਈ ਬਾਲਣ ਦੇਣ ਵਿਚ ਦੇਰੀ ਕਰਦਾ ਤਾਂ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਟੋਲੀ ’ਚੋਂ ਕੋਈ ਕੁੜੀ ਨਿਹੋਰਾ ਦੇ ਕੇ ਕਹਿੰਦੀ:-
ਸਾਡੇ ਪੈਰਾਂ ਹੇਠ ਸਲਾਈਆਂ। ਅਸੀਂ ਕਿਹੜੇ ਵੇਲੇ ਦੀਆਂ ਆਈਆਂ।
ਮੁੰਡੇ ਵੀ ਪਿੱਛੇ ਨਾ ਰਹਿੰਦੇ-
ਸਾਡੇ ਪੈਰਾਂ ਹੇਠ ਰੋੜ। ਸਾਨੂੰ ਛੇਤੀ ਛੇਤੀ ਤੋਰ।
ਜੇ ਕੋਈ ਕੰਜੂਸ ਘਰ ਬਾਲਣ ਦੇਣ ਤੋਂ ਟਾਲ ਮਟੋਲ ਕਰਦਾ ਤਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀਆਂ ਟੋਲੀਆਂ ਮਿਹਣਾ ਮਾਰ ਕੇ ਕਹਿੰਦੀਆਂ-
ਹੁੱਕਾ ਭਈ ਹੁੱਕਾ। ਇਹ ਘਰ ਭੁੱਖਾ।
ਜੇ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਕੋਈ ਕੰਜੂਸ ਘਰ ਘੱਟ ਲੋਹੜੀ ਦੇ ਕੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਟਕਰਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਤਾਂ ਬੱਚੇ ਉ¤ਚੀ ਉ¤ਚੀ ਬੋਲ ਕੇ ਆਪਣਾ ਰੋਸ ਜ਼ਾਹਿਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਅਗਲੇ ਘਰ ਵੱਲ ਤੁਰ ਪੈਂਦੇ:-
ਭੁੱਖੇ ਲੰਬੜਾਂ ਨੇ ਦਿੱਤੀ ਇਕ ਪਾਥੀ, ਗੀਤ ਸਾਥੋਂ ਸਭ ਸੁਣ ਲਏ..
ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਮੁੰਡੇ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ ਹੁੰਦਾ ਜਾਂ ਮੁੰਡੇ ਦਾ ਵਿਆਹ ਹੋਇਆ ਹੁੰਦਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਘਰਾਂ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਲੋਹੜੀ ਤੋਂ ਕਈ ਕਈ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਨਵੇਂ ਨਵੇਂ ਸੂਟ ਪਹਿਨ ਕੇ, ਬਣ ਬਣ ਕੇ, ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਗੁੜ ਵੰਡਦੀਆਂ। ਇਕ ਔਰਤ ਦੇ ਸਿਰ ਉਪਰ ਗੁੜ ਨਾਲ ਭਰੀ ਪਰਾਂਤ ਰੱਖੀ ਜਾਂਦੀ ਤੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਦੂਸਰੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਤੇ ਹੱਸਦੀਆਂ ਖੇਡਦੀਆਂ ਤੁਰੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ।
ਲੋਹੜੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਜਾਂ ਸੱਥ ਵਿਚ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ। ਜਿਹਨਾਂ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਮੁੰਡੇ ਜੰਮੇ ਹੁੰਦੇ ਉਹ ਗੁੜ ਦੀਆਂ ਭੇਲੀਆਂ ਲੈ ਕੇ ਉਥੇ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੇ। ਜਦੋਂ ਸਾਰੇ ਘਰਾਂ ਤੋਂ ਭੇਲੀਆਂ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੀਆਂ ਤਾਂ ਭੇਲੀਆਂ ਨੂੰ ਭੰਨ ਕੇ ਨਿੱਕੀਆਂ ਨਿੱਕੀਆਂ ਰੋੜੀਆਂ ਬਣਾ ਲਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ। ਫਿਰ ਇਹ ਸਾਂਝੀਆਂ ਵਧਾਈਆਂ ਦਾ ਗੁੜ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਇਕੋ ਜਿਹਾ ਵੰਡ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ।
ਜਿਹਨਾਂ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਮੁੰਡੇ ਜੰਮੇ ਹੁੰਦੇ ਨੰਨ੍ਹੇ ਮੁੰਨੇ ਬੱਚੇ ਟੋਲੀਆਂ ਬਣਾ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਘਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਗੁੜ ਮੰਗਦੇ। ਦਿਨ ਖੜ੍ਹੇ ਹੀ ਲੋਹੜੀ ਮੰਗ ਰਹੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਸੁਣਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗਦੀਆਂ। ਕਈਆਂ ਨੇ ਚੁੰਨੀਆਂ, ਪਰਨਿਆਂ ਨੂੰ ਗੱਠਾਂ ਦੇ ਕੇ ਝੋਲੇ ਬਣਾਏ ਹੁੰਦੇ, ਕਈਆਂ ਨੇ ਬੋਰੀਆਂ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ। ਉਹ ਘਰ ਮੂਹਰੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋ ਕੇ ਸਮੂਹਿਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਗੀਤ ਗਾ ਕੇ ਗੁੜ ਮੰਗਦੇ:-
ਲੋਹੜੀ ਬਈ ਲੋਹੜੀ। ਦਿਓ ਗੁੜ ਦੀ ਰੋੜੀ ਬਈ ਰੋੜੀ।
ਜੇ ਕੋਈ ਘਰ ਗੁੜ ਦੇਣ ਵਿਚ ਦੇਰੀ ਕਰਦਾ ਤਾਂ ਬੱਚੇ ਇਹ ਟੱਪਾ ਗਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ-
ਤਾਣਾ ਬਈ ਤਾਣਾ, ਅਸੀਂ ਗੁੜ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣਾ।
ਜੇ ਕੋਈ ਸੁਆਣੀ ਬੂਹਾ ਨਾ ਖੋਲ੍ਹਦੀ ਬੱਚੇ ਉ¤ਚੀ ਸੁਰ ਵਿਚ ਟੱਪਾ ਗਾਉਣ ਲੱਗਦੇ:-
ਅੰਦਰੋਂ ਭਾਂਡੇ ਨਾ ਖੜਕਾ। ਲੋਹੜੀ ਸਾਡੇ ਹੱਥ ਫੜਾ।
ਘਰ ਦੀ ਵੱਡੀ ਸੁਆਣੀ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਨਵਜਾਤ ਦੀ ਲੋਹੜੀ ਵੰਡਦੀ। ਬੱਚੇ ਆਪਣੀ ਝੋਲੀ ਵਿਚ ਗੁੜ ਪੁਆ ਕੇ ਲੋਹੜੀ ਮੰਗਣ ਲਈ ਅਗਲੇ ਘਰ ਵੱਲ ਦੁੜੰਗੇ ਲਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਤੁਰ ਪੈਂਦੇ। ਵਧਾਈ ਵਾਲੇ ਨਵੇਂ ਘਰ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਤੋਤਲੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਵਿਚ ਗਾਉਂਦੇ:-
ਕੋਠੀ ਹੇਠ ਚਾਕੂ, ਗੁੜ ਦੇਊ ਮੁੰਡੇ ਦਾ ਬਾਪੂ।
ਕੋਠੀ ਉ¤ਤੇ ਕਾਂ, ਗੁੜ ਦੇਊ ਮੁੰਡੇ ਦੀ ਮਾਂ।
ਕੁਝ ਦੇਰ ਰੁਕ ਕੇ ਕੋਈ ਮੁੰਡਾ ਨਵਾਂ ਟੱਪਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਲੈਂਦਾ-
ਵਿਹੜੇ ਵਿਚ ਛਾਬਾ, ਗੁੜ ਵੰਡੇ ਮੁੰਡੇ ਦਾ ਬਾਬਾ…
ਕੁੜੀਆਂ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਟੋਲੀਆਂ ਬਣਾ ਕੇ ਲੋਹੜੀ ਮੰਗਦੀਆਂ
ਤਿਲ ਚੌਲੀਏ ਨੀ, ਗੀਗਾ ਮੌਲੀਏ ਨੀ।
ਗੀਗਾ ਜੰਮਿਆ ਨੀ ਗੁੜ ਵੰਡਿਆ ਨੀ।
ਉਹ ਬੜੇ ਸਲੀਕੇ ਨਾਲ ਨਵਜਨਮੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਅਸੀਸਾਂ ਦੇ ਕੇ ਲੋਹੜੀ ਮੰਗਦੀਆਂ-
ਗੁੜ ਦੀਆਂ ਰੋੜੀਆਂ, ਭਰਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਜੋੜੀਆਂ।
ਗੀਗਾ ਆਪ ਜੀਵੇਗਾ, ਮਾਈ ਬਾਪ ਜੀਵੇਗਾ।
ਸਹੁਰਾ ਸਾਕ ਜੀਵੇਗਾ, ਜੀਵੇਗਾ ਬਈ ਜੀਵੇਗਾ…
ਕੰਮੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਟੋਲੀਆਂ ਬਣਾ ਕੇ ਲੋਹੜੀ ਮੰਗਦੀਆਂ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹਰੇਕ ਘਰ ਗੁੜ ਦੀ ਪੂਰੀ ਭੇਲੀ ਦਿੰਦਾ। ਬੱਚੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੋਹੜੀ ਮੰਗ ਕੇ ਦਸ ਬਾਰਾਂ ਸੇਰ ਗੁੜ ਇਕੱਠਾ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਸਨ।
ਅਕਬਰ ਦੇ ਰਾਜ ਕਾਲ ਸਮੇਂ ਹੋਏ ਇਕ ਵੀਰ ਨਾਇਕ ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ ਦਾ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵੀ ਲੋਹੜੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਨੇ ਇਕ ਗਰੀਬ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਦੀਆਂ ਦੋ ਸੁੰਦਰ ਧੀਆਂ ਸੁੰਦਰੀ, ਮੁੰਦਰੀ ਦਾ ਧਰਮ ਪਿਤਾ ਬਣ ਕੇ ਕੰਨਿਆ ਦਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਲੋਹੜੀ ਦੇ ਦਿਨ ਨੰਨੇ ਮੁੰਨੇ ਬੱਚੇ ਗੀਤ ਗਾ ਕੇ ਉਸ ਘਟਨਾ ਦੀ ਯਾਦ ਤਾਜ਼ਾ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ:
ਸੁੰਦਰ ਮੁੰਦਰੀਏ ਹੋ,
ਤੇਰਾ ਕੌਣ ਵਿਚਾਰ ਹੋ,
ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ ਵਾਲਾ ਹੋ,
ਦੁੱਲੇ ਧੀ ਵਿਆਹੀ ਹੋ ਸੇਰ ਸੱਕਰ ਪਾਈ ਹੋ…
ਲੋਹੜੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ, ਦਿਨ ਛਿਪੇ ਆਂਢ-ਗੁਆਂਢ ਦੇ ਲੋਕ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਕੇ ਗਲੀ ਵਿਚ ਢੁਕਵੀਂ ਥਾਂ ਤੇ ਲੋਹੜੀ ਬਾਲਦੇ। ਕਈ ਵਾਰ ਖੁਸ਼ੀ ਵਾਲੇ ਘਰ ਦੇ ਬੂਹੇ ਅੱਗੇ ਲੋਹੜੀ ਬਾਲੀ ਜਾਂਦੀ ਤੇ ਗੁੜ, ਦਾਣੇ, ਚਿੜਵੇ, ਲੱਡੂ, ਪਤਾਸੇ, ਪੰਜੀਰੀ, ਮੂੰਗਫਲੀ, ਰਿਓੜੀਆਂ ਆਦਿ ਵੰਡੇ ਜਾਂਦੇ.. ਸਾਰੇ ਰਲ ਮਿਲ ਕੇ ਅੱਗ ਸੇਕਦੇ ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਆਪਣੀਆਂ ਮਧੁਰ ਸੁਰੀਲੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਵਿਚ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦੀਆਂ। ਮੰਤਰ ਨੁਮਾ ਪੰਕਤੀਆਂ ਮੂੰਹ ਵਿਚ ਗੁਣ ਗੁਣਾ ਕੇ ਸਤਨਾਜਾ ਜਾਂ ਕੁਝ ਹੋਰ ਵਸਤੂ ਧੂਣੀ ਦੀ ਭੇਂਟ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ-
ਈਸਰ ਆਏ ਦਲਿੱਦਰ ਜਾਏ।
ਦਲਿੱਦਰ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਪਾਏ।
ਜਠਾਣੀ ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਤਿਲ, ਚਿੜਵੇ ਲੋਹੜੀ ਦੀ ਅੱਗ ਵਿਚ ਸੁੱਟ ਕੇ ਦਰਾਣੀ-ਜਠਾਣੀ ਦੇ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਕਰਦੀ ਤੇ ਦਰਾਣੀ ਲਈ ਵਰ ਮੰਗਦੀ..
ਜਿਤਨੇ ਜਠਾਣੀ ਤਿਲ ਸੁੱਟਗੀ,
ਉਤਨੇ ਦਰਾਣੀ ਪੁੱਤ ਜੰਮੇਂਗੀ।
ਲੋਹੜੀ ਨੂੰ ਦੇਵੀ ਮੰਨ ਕੇ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ। ਨਵ-ਵਿਆਹੀਆਂ ਵਹੁਟੀਆਂ ਧੂਣੀ ਦੀ ਪਰਕਰਮਾ ਕਰਕੇ ਪੁੱਤਰ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਸੁੱਖਣਾਂ ਸੁੱਖਦੀਆਂ। ਜੇ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਸੁੱਖ ਪੂਰੀ ਜਾਂਦੀ ਤਾਂ ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਲੋਹੜੀ ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਚਰਖਾ ਭੇਂਟ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਜੋ ਹੋਰ ਬਾਲਣ ਸਮੇਤ ਅੱਗ ਵਿਚ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ। ਧੂਣੀ ਦੀ ਪਰਕਰਮਾ ਕਰਕੇ ਅਗਨੀ ਦੇਵਤੇ ਨੂੰ ਗੁੜ, ਚਿੜਵੇ ਤੇ ਦਾਣੇ ਆਦਿ ਭੇਂਟ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਤੇ ‘ਅਗਨੀ ਦੇਵਤਾ ਮਿਹਰ ਕਰੀਂ, ਅਗਨੀ ਅਗਨੀ ਦੇਵਤਾ ਮਿਹਰ ਕਰੀ’ ਦਾ ਜਾਪ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ। ਨਵ ਜੰਮੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਗੋਦੀ ਚੁੱਕ ਕੇ ਲੋਰੀਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਸਮੂਹਿਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਗੀਤ ਗਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੀਆਂ-
ਹਰਿਆ ਨੀ ਮਾਏ, ਹਰਿਆ ਨੀ ਭੈਣੇ,
ਹਰਿਆ ਤੇ ਭਾਗੀਂ ਭਰਿਆ ਨੀ ਹਾਂ।
ਜਿਸ ਦਿਹਾੜੇ ਮੇਰਾ ਹਰਿਔਰਾ ਜੰਮਿਆ,
ਸੋਈ ਦਿਹਾੜਾ ਭਾਗੀਂ ਭਰਿਆ ਨੀ ਹਾਂ…
ਇਸ ਸਮੇਂ ‘‘ਘੋੜੀਆਂ’’ ਵੀ ਗਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ-
ਪੇਠਾ, ਨੀ ਪੇਠਾ ਸਈਓ, ਪੇਠਾ, ਪੇਠੜਾ ਪੇਠਾ,
ਨੀ ਪੁੱਤਰ ਜੰਮੇ ਜੇਠੜਾ ਜੇਠਾ,
ਵੇ ਅੱਜ ਅੰਨਦੜਾ ਗੁੜ ਮਿੱਠੜਾ,
ਵੇ ਅੱਜ ਤੇਰੇ ਬਾਬੇ ਦਾ ਘਰ ਡਿੱਠੜਾ..
ਮੁੰਡੇ ਲੋਹੜੀ ਦੀ ਧੂਣੀ ਵਿਚ ਗੰਨੇ ਨੂੰ ਭੁੰਨ ਕੇ ਕੰਧਾਂ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਤੇ ਮਾਰਦੇ। ਪਟਾਕੇ ਵਰਗੀ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਆਵਾਜ਼ ਉਤਪੰਨ ਹੁੰਦੀ ਤੇ ਸਾਰਿਆਂ ਵਿਚ ਖੁਸ਼ੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਦੌੜ ਜਾਂਦੀ। ਲੋਹੜੀ ਦੇ ਇਸ ਸੁਹਾਵਣੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਬਾਰੇ ਧਨੀ ਰਾਮ ਚਾਤ੍ਰਿਕ ਆਪਣੀ ਕਵਿਤਾ ‘ਬਾਰਾਮਾਹ’ ਵਿਚ ਇਉਂ ਲਿਖਦਾ ਹੈ:
ਮੁੰਡਿਆਂ, ਕੁੜੀਆਂ ’ਕੱਠਾ ਕੀਤਾ,
ਮੰਗ ਮੰਗ ਲੋਹੜੀ ਦਾ ਸਰਮਾਇਆ।
ਲੰਕੜੀ, ਗੋਹਾ ਜਗੀ ਜੁਆਲਾ,
ਗੰਨੇ ਗਰਮ ਪਟਾਕਾ ਪਾਇਆ।
ਸੁਖਣਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਚਰਖੇ ਚਾੜ੍ਹੇ,
ਤਿਲ ੜਿਵੇ ਸੁੱਟ ਸ਼ਗਨ ਮਨਾਏ।
ਪੁੱਤਰਾਂ ਵਾਲਿਆਂ ਲੋਹੜੀ ਵੰਡੀ,
ਗੁੜ ਫੁੱਲੇ ਘਰ ਘਰ ਪਹੁੰਚਾਏ।
ਲੋਹੜੀ ਦੀ ਲਟ ਲਟ ਬਲਦੀ ਧੂਣੀ ਦੀਆਂ ਲਪਟਾਂ ਮੱਠੀਆਂ ਪੈਣ ਲੱਗਦੀਆਂ ਤਾਂ ਲੋਹੜੀ ਦੁਆਲੇ ਬੈਠੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਤੇ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਮਧੁਰ ਤੇ ਸੁਰੀਲੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਵਿਚ ਗੀਤ ਤੇ ਘੋੜੀਆਂ ਗਾਉਣੋਂ ਹਟ ਜਾਂਦੀਆਂ ਤੇ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਗਿੱਧੇ ਪਾ ਪਾ ਕੇ ਧਮਾਕਾ ਪਾਉਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੀਆਂ। ਭਾਂਤ ਸੁਵੰਤੀਆਂ ਬੋਲੀਆਂ ਰੰਗ ਬੰਨ੍ਹ ਦਿੰਦੀਆਂ। ਇਸ ਖੁਸ਼ੀ ਭਰੇ ਮੌਕੇ ਮਾਹੀ ਦੇ ਵਸਲ ਲਈ ਤਰਸਦੀ ਕਿਸੇ ਵਿਯੋਗਣ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿਚੋਂ ਹੂਕ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦੀ:
ਪੋਹ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਜੀ ਘਰ ਲੋਹੜੀ ਆਈ,
ਜਿਨਾ ਘਰ ਲਾਲ ਤਿਨਾ ਤਿਰਚੌਲੀ ਪਾਈ,
ਘਾਹੀ ਜਿਨ੍ਹਾ ਦੇ ਪ੍ਰਦੇਸ ਤਿਨਾਂ ਚਿੱਤ ਨਾ ਭਾਈ..
ਜਾਂ
ਪੋਹ ਦਾ ਮਹੀਨਾ ਨੀ ਮਾਂ, ਕੋਈ ਪਾਲੇ ਪੈਂਣ ਡਾਢੇ,
ਲੋਹੀ ਕਿਹਦੀ ਬਾਲਾਂ ਨੀ ਮਾਂ ਦੁੱਖ ਨਾ ਜਾਣੇ ਸਾਡੇ..
ਖੁਸ਼ੀ ਵਾਲੇ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀਆਂ ਮਹਿਫਲਾਂ ਸਜਦੀਆਂ। ਪੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਖੁਸ਼ੀ ਅਧੂਰੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ। ਢੋਲ ਦੇ ਤਾਲ ਤੇ ਗੱਭਰੂ ਭੰਗੜਾ ਪਾ ਪਾ ਕੇ ਖੁਸ਼ੀ ਮਨਾਉਂਦੇ। ਬਜ਼ੁਰਗ ਨੋਟ ਵਾਰ ਵਾ ਵਾਰ ਕੇ ਮੀਂਹ ਵਰ੍ਹਾ ਦਿੰਦੇ। ਬੱਕਰੇ ਬੁਲਾਉਂਦੇ ਕਈ ਵਾਰ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਖਹਿਬੜ ਕੇ ਸਿੰਗ ਫਸਾ ਲੈਂਦੇ। ਲੋਹੜੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਗੰਨੇ ਦੇ ਰਸ ਵਾਲੀ, ਖੀਰ ਖਾਣਾ ਸਿਹਤ ਲਈ ਤੇ ਰਿਜ਼ਕ ਦੇਵਤੀ ਦੀ ਮਿਹਰ ਲਈ ਸ਼ੁਭ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਲੋਕ ਗੰਨੇ ਦੇ ਰਸ ਤੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਖੀਰ ਨੂੰ ਗਰੀਬ ਗੁਰਬਿਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡਦੇ ਸਨ। ਤਿਲਾਂ ਦੇ ਲੱਡੂ ਬਣਾ ਕੇ ਵੀ ਖਾਧੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ।
ਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਛੇਵੇਂ ਦਹਾਕੇ ਤੱਕ ਲੋਹੜੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਬੜੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਰ ਉਸ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਇਹ ਉਤਸ਼ਾਹ ਦਿਨੋਂ ਦਿਨ ਮੱਠਾ ਪੈਂਦਾ ਗਿਆ। ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਬਾਲਣ ਦੀ ਕਮੀ ਕਾਰਨ ਲੋਕ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਂਗ ਲੋਹੜੀ ਮਨਾਉਣੋਂ ਹਟ ਗਏ ਤੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਮਾਹੌਲ ਸੁਖਾਵਾਂ ਨਾ ਰਹਿਣ ਕਾਰਨ ਸਾਂਝੀ ਲੋਹੜੀ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਲੀ ਚਮਕ ਗੁਆ ਬੈਠੀ। ਹੁਣ ਲੋਹੜੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਪੈਲਸਾਂ ਵਿਚ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਦਿਨੋਂ ਦਿਨ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਲੋਹੜੀ ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਹੁਣ ਟੁਣਕਦੇ ਲੰਮੀਆਂ ਹੇਕਾਂ ਵਾਲੇ ਗੀਤ ਸੁਣਾਈ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਪੈਲਸਾਂ ਵਿਚ ਡੀ. ਜੇ. ਦਾ ਕੰਨ ਪਾੜੂ ਸੰਗੀਤ ਗੂੰਜਦਾ ਹੈ। ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਭੁੱਲਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ।ਪੁਰਾਣੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿਚ ਲੋਹੜੀ ਕੇਵਲ ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਹੀ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਪਰ ਹੁਣ ਕੁਝ ਪੜ੍ਹੇ ਲਿਖੇ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਖਿਆਲਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਵੀ ਲੋਹੜੀ ਮਨਾਉਣ ਲੱਗ ਪਏ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਇਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਕਦਮ ਹੈ।