ਵੀਰਾ ਆਵੀਂ ਭੈਣ ਦੇ ਵਿਹੜੇ

ਭੈਣ-ਭਰਾ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਗੂੜ੍ਹਾ ਅਤੇ ਦਿਲਾਂ ਦੀ ਸਾਂਝ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਸਮੇਂ ਦੇ ਤੇਜ਼ ਝੱਖੜਾਂ ਅਤੇ ਪਦਾਰਥਵਾਦ ਦੀਆਂ ਹਨੇਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਸ ਦੀਵੇ ਨੂੰ ਬਲ਼ਦੇ ਰਹਿਣ ਦਾ ਮਾਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ। ਉਂਜ ਤਾਂ ਭੈਣ ਅਤੇ ਭਰਾ ਦੋਵੇਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦਾ ਹੱਦ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੋਹ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਪਰ ਭੈਣ ਦਾ ਆਪਣੇ ਵੀਰ ਪ੍ਰਤੀ ਲਗਾਓ, ਮੋਹ, ਪਿਆਰ ਵਧੇਰੇ ਤੀਬਰ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਇੱਕ ਕਾਰਨ ਇਹ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਵੀਰੇ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਰਖਵਾਲੀ ਸਮਝਦੀ ਸੀ, ਸਮਝਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮਝਦੀ ਰਹੇਗੀ। ਹਾਲਾਤ ਬਦਲ ਰਹੇ ਹਨ, ਸਮਾਜਿਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਸਦੀਆਂ ਦੇ ਬਣੇ ਸੰਸਕਾਰ ਜਿਉਂ ਦੇ ਤਿਉਂ ਕਾਇਮ ਹਨ। ਭੈਣ ਦਾ ਆਪਣੇ ਵੀਰ ਪ੍ਰਤੀ ਡੁਲ੍ਹਦਾ ਪਿਆਰ ਸਾਡੇ ਲੋਕ ਸਾਹਿਤ ਨੇ ਵੀ ਸੰਭਾਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਵੀਰੇ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਭੈਣ ਦੀ ਤਾਂਘ ਦੇਖਣਯੋਗ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਵੀਰੇ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਆਪ ਅਧੂਰਾ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਅਰਦਾਸਾਂ ਕਰਦੀ ਹੈ:
ਇੱਕ ਵੀਰ ਦੇਈਂ ਵੇ ਰੱਬਾ, ਸਹੁੰ ਖਾਣ ਨੂੰ ਬੜਾ ਚਿੱਤ ਕਰਦਾ।
 ਇੱਕ ਵੀਰ ਦੇਈਂ ਵੇ ਰੱਬਾ, ਮੇਰੇ ਸਾਰੀ ਵੇ ਉਮਰ ਦੇ ਪੇਕੇ।
ਆਖਰ ਭੈਣ ਦੀਆਂ ਅਰਦਾਸਾਂ ਨੂੰ ਫਲ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਭੈਣ ਦਾ ਚਾਅ ਸੰਭਾਲਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ। ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਜਵਾਨੀ ਤਕ ਦੋਵੇਂ ਇਕੱਠੇ ਵੱਡੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਖੇਡਦੇ ਹਨ, ਲੜਦੇ ਹਨ, ਹੱਸਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਵਾਰੀ-ਵਾਰੀ ਵੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਮਾਜ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਮੁਤਾਬਕ ਹਰ ਕੁੜੀ ਨੇ ਇੱਕ ਦਿਨ ਵਿਆਹੀ ਜਾਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭੈਣ ਦਾ ਵਿਆਹ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹੱਸਦਾ ਖੇਡਦਾ ਮੇਲ ਅਤੇ ਆਨੰਦ ਵਾਲਾ ਸਮਾਂ ਵਿਛੋੜੇ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਦੂਰ ਬੈਠੀ ਭੈਣ ਆਪਣੇ ਵੀਰ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦੀ  ਤਾਂਘਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਕਦੇ-ਕਦੇ ਸਹੁਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਿਆਰ ਤੇ ਨਿੱਘ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ ਜੋ ਪੇਕੇ ਘਰ ਸੀ। ਪੁਰਾਣੇ ਵੇਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਨਾ ਫੋਨ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਸੀ, ਨਾ ਉਦੋਂ ਆਵਾਜਾਈ ਦੇ ਸਾਧਨ ਸਨ। ਮਿਲਣ ਅਤੇ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਨ ਲਈ  ਕਾਫ਼ੀ ਸਮਾਂ ਲੰਘ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਕੋਈ ਦਿਨ ਤਿਉਹਾਰ ਮਿਲਣ ਦਾ ਸਬੱਬ ਬਣਦਾ ਸੀ। ਭੈਣ ਦੀ ਤਾਂਘ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ:
ਵੀਰਾ ਆਵੀਂ ਵੇ ਭੈਣ ਦੇ ਵਿਹੜੇ, ਪੁੰਨਿਆ ਦਾ ਚੰਨ ਬਣ ਕੇ।
ਉਸ ਨੂੰ ਜਿਸ ਦਿਨ ਵੀ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਵੀਰ ਆਏਗਾ, ਉਸ ਦੀ ਸਾਰੀ ਇਕਾਗਰਤਾ ਇੱਥੇ ਆ ਕੇ ਟਿਕਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਆਏ ਵੀਰ ਦੀ ਪ੍ਰਾਹੁਣਚਾਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ। ਭੈਣ ਸੱਸ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ:
ਸੱਸੇ ਦੁੱਧ ਨੂੰ ਜਾਗ ਨਾ ਲਾਈਂ, ਅੱਜ ਮੇਰੇ ਵੀਰ ਨੇ ਆਉਣਾ।
ਵੀਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਭੈਣ ਸੁਆਗਤ ਕਰਦੀ ਹੈ:
ਤੈਨੂੰ ਵੀਰਾ ਦੁੱਧ ਦਾ ਛੰਨਾ,ਤੇਰੇ ਬੋਤੇ ਨੂੰ ਗੁਆਰੇ ਦੀਆਂ ਫਲੀਆਂ।
ਬੋਤਾ ਬੰਨ੍ਹ ਵੇ ਸੁਲੱਖਣਾ ਵੀਰਾ, ਮੁੰਨੀਆਂ ਰੰਗੀਨ ਗੱਡੀਆਂ।
ਵੀਰ, ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਨੋਂ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਖੁੰਝਦਾ।
ਮੱਥਾ ਟੇਕਦਾਂ ਅੰਮਾਂ ਦੀਏ ਜਾਈਏ, ਬੋਤਾ ਭੈਣੇ ਫੇਰ ਬੰਨ੍ਹ ਲਊਂ।
ਵੀਰ ਦੀ ਸੇਵਾ ਭੈਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਭੈਣ ਉਸ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਸੱਸ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ‘ਮੁੰਡੇ ਦੀ ਮਾਂ ਹੋਣ ਦਾ ਗਰੂਰ ਹੈ ਅਤੇ‘ਧੀਆਂ ਵਾਲੇ ਨੀਵੇਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ’ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਅੰਦਰ ਧਸੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਉਹ ਪ੍ਰਾਹੁਣੇ ਅਨੁਸਾਰ ਮੇਰ ਤੇਰ ਵੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਭੈਣ ਦੁਖੀ ਹੈ ਕਿ ਘਰ ਵਿੱਚ ਦੁੱਧ ਘਿਓ ਆਦਿ ਸਾਰਾ ਕੁਝ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਡੁਲ੍ਹਾ ਹੋਣ ’ਤੇ ਵੀ ਸੱਸ ਕੰਜੂਸੀ ਕਰਦੀ ਹੈ,ਉਹ ਵੀ ਵੀਰ ਵੇਲੇ।
ਸੱਸੇ ਤੇਰੀ ਮਹਿੰ ਮਰ ਜਾਏ, ਮੇਰੇ ਵੀਰ ਨੂੰ ਸੁੱਕੀ ਖੰਡ ਪਾਈ।
ਤੇ ਫਿਰ:
ਹੱਟੀਆਂ ’ਤੇ ਖੰਡ ਮੁੱਕ ਗਈ, ਜਦੋਂ ਵੀਰ ਪ੍ਰਾਹੁਣਾ ਆਇਆ।
ਜਦੋਂ ਸੱਸ ਦੇ ਭਤੀਜੇ ਆਏ,  ਰੇਲ ਭਰੀ ਆਵੇ ਖੰਡ ਦੀ।
ਭੈਣ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵੀਰ ਦੇ ਹਰੇਕ ਕੰਮ ’ਤੇ ਮਾਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਬਹੁਤਾ ਪੜ੍ਹੀ ਲਿਖੀ ਨਹੀਂ,ਉਸ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਕਿ ਵੀਰ ਦੀ ਨਫਕਰੀ ਕਿਹੜੀ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਨੂੰ ਇਹ ਅਹਿਸਾਸ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਨੌਕਰੀ ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਠਾਣੇਦਾਰੀ ਉਸ ਵੇਲੇ ਵੱਡੀ ਅਫ਼ਸਰੀ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ,ਤਦੇ ਤਾਂ ਭੈਣ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ:
ਠਾਣੇਦਾਰ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਡਹਿੰਦੀ, ਕੁਰਸੀ ਮੇਰੇ ਵੀਰ ਦੀ।
ਜਿੱਥੇ ਵੱਜਦੀ ਬੱਦਲ ਵਾਂਗੂੰ ਗੱਜਦੀ, ਕਾਲੀ ਡਾਂਗ ਮੇਰੇ ਵੀਰ ਦੀ।
ਵੀਰ ਆਪਣੇ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝੇ ਹੋਏ  ਜੇ ਕਿਤੇ ਤਿੱਥ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਭੈਣ ਕੋਲ ਆਉਣਾ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਸੱਸ ਨੂੰ ਤਾਹਨੇ ਦੇਣ ਲਈ ਬਹਾਨਾ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ:
ਤੈਨੂੰ ਤੀਆਂ ਨੂੰ ਲੈਣ ਨਾ ਆਏ, ਬਹੁਤੀਆਂ ਭਰਾਵਾਂ ਵਾਲੀਏ।
ਫਿਰ ਉਸ ਦਾ ਜਵਾਬ ਭੈਣ ਇਉਂ ਦਿੰਦੀ ਹੈ:
ਤੈਥੋਂ ਡਰਦੇ ਲੈਣ ਨਾ ਆਏ, ਨੀਂ ਸੱਸੀਏ ਵੜੇਵੇਂ ਅੱਖੀਏ।
ਭੈਣ ਸੱਸ ਨੂੰ ਸਾਫ਼-ਸਾਫ਼ ਕਹਿ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਹੋਰ ਹਰ ਗੱਲ ਸਹਿ ਸਕਦੀ ਹੈ ਪਰ ਭਰਾ ਦੀ ਗਾਲ਼ ਨਹੀਂ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕਰੇਗੀ।
ਗਾਲ਼ ਭਰਾਵਾਂ ਦੀ, ਮੈਂ ਨਾ ਵੈਰਨੇ ਸਹਿੰਦੀ।
ਉਂਜ ਆਮ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਵੀਰ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦਿੰਦਾ। ਉਹ ਹਰ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਡੁੱਬ ਜਾਣੀਆਂ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਲਿਆਂਦੀ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਦਿਨ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਕੁਝ ਲੈ ਦੇ ਵੀ ਹੋ ਜਾਏ। ਭੈਣ ਆਸ ਤਾਂ ਚਾਚੇ ਤਾਇਆਂ ਤੋਂ ਵੀ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਪਰ ਉਹ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਕਦੇ ਮਿਲਣ ਵੀ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੇ। ਭੈਣ ਦਾ ਵੀਰ ’ਤੇ ਮਾਣ ਇਉਂ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ:
ਵੀਰ ਨਦੀਆਂ ਚੀਰਦੇ ਆਏ, ਚਾਚੇ ਤਾਏ ਕੋਲ਼ ਦੀ ਲੰਘੇ।
ਛੱਕਾਂ ਪੂਰਦੇ ਅੰਮਾਂ ਦੇ ਜਾਏ, ਚਾਚੇ ਤਾਏ ਮਤਲਬ ਦੇ।
ਮੇਰਾ ਵੀਰ ਸੰਧਾਰਾ ਲੈ ਕੇ ਆਇਆ, ਸਾਈਕਲਾਂ ਦੀਆਂ ਵੱਜਣ ਟੱਲੀਆਂ।
ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਵੀਰ ਦਾ ਵੀ ਵਿਆਹ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਤਾਂ ਭਾਬੋ,ਵੀਰ ’ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੱਕ ਜਮਾਉਣ ਲੱਗਦੀ ਹੈ ਤੇ ਕੁਝ ਵੀਰੇ ਦਾ ਪਿਆਰ ਵੀ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭੈਣ ਤੋਂ ਵੀਰ ਦਾ ਉਦਰੇਵਾਂ ਤੇ ਓਪਰਾਪਣ ਸਹਿ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਉਹ ਆਖਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਆਉਣ ਦਾ ਵਕਤ ਨਹੀਂ ਖ਼ਤ ਤਾਂ ਲਿਖ ਦਿਆ ਕਰ।
ਚਿੱਠੀ ਪਾ ਦੇਈਂ ਵੇ ਅੰਮਾਂ ਦਿਆ ਜਾਇਆ, ਭੈਣ ਪਰਦੇਸਣ ਨੂੰ।
ਵੀਰ ਦੀ ਮਜਬੂਰੀ:
ਤੇਰੀ ਭਾਬੋ ਲਿਖਣ ਨਾ ਦੇਵੇ, ਚਿੱਠੀਆਂ ਨਾਲ ਘਰ ਭਰ ਦਿਆਂ।
ਵੀਰ, ਭੈਣ ਨੂੰ ਆਉਣ ਲਈ ਆਖਦਾ ਹੈ ਪਰ ਚੌਧਰਾਣੀ ਬਣੀ ਹੋਈ ਭਾਬੋਆਈ ਹੋਈ ਭੈਣ ਦਾ ਉਨਾ ਸਤਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ। ਕਦੇ-ਕਦੇ ਭੈਣ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਗੱਲੋਂ ਟੋਕ ਵੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਭੈਣ ਦੀ ਨਿਰਾਸ਼ਤਾ ਉਹਦੇ ਹਿਰਦੇ ਦੀ ਪੀੜ ਬਣ ਕੇ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਦੀ ਹੈ:
ਨੀਂ ਮੈਂ ਸੱਦੀ ਓ ਵੀਰ ਘਰ ਆਈ, ਭਾਬੋ ਨੇ ਝਿੜਕ ਦਿੱਤੀ।
ਵੀਰਾ ਤੇਰੀ ਵੇ ਅੰਮਾਂ ਦੀ ਜਾਈ, ਭਾਬੋ ਦੀ ਮੈਂ ਕੁਝ ਨਾ ਲੱਗਾਂ।
ਭਾਬੋ ਦੀਆਂ ਮੰਨ ਵੀਰਨਾ, ਕੱਚੇ ਆਟੇ ਦੀ ਲੋੜ ਨਾ ਕੋਈ।
ਹਲਕੀ ਫੁਲਕੀ ਨੋਕ ਝੋਕ, ਟੋਕਾ ਟਾਕੀ, ਗਿਲੇ ਸ਼ਿਕਵੇ, ਪਿਆਰ ਨਿਹੋਰੇ ਆਦਿ ਤਾਂ ਚਲਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਭੈਣ ਵੀਰ ਦੇ ਘਰ ‘ਪੁੱਤ’ ਖੇਡਦਾ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਮੰਨਤਾਂ ਮੰਨਦੀ ਅਤੇ ਸੁੱਖਣਾਂ ਸੁੱਖਦੀ ਹੈ। ਭੈਣ ਦੇ ਦਿਲੋਂ ਨਿਕਲੀ ਦੁਆ ਕਬੂਲ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਵੀਰ ਘਰ ਪੁੱਤ ਹੋਣ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਮਿਲਣ ’ਤੇ ਉਹ ਪੁੱਠੀਆਂ ਛਾਲਾਂ ਮਾਰਦੀ ਆਪੇ ’ਚ’ ਨਹੀਂ ਮਿਉਂਦੀ।
ਚੰਨ ਚੜ੍ਹਿਆ ਬਾਪ ਦੇ ਵਿਹੜੇ, ਵੀਰ ਘਰ ਪੁੱਤ ਜੰਮਿਆ।
ਨੀਂ ਮੈਂ ਬਿਨ ਪੌੜੀ ਚੜ੍ਹ ਜਾਵਾਂ, ਚੁੱਕ ਕੇ ਭਤੀਜੇ ਨੂੰ।
ਭਤੀਜਾ ਉਸ ਨੂੰ ਵੀਰ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਵਧੇਰੇ ਪਿਆਰਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਸੂਦ, ਮੂਲ ਨਾਲੋਂ ਚੰਗਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ।
ਭਾਈਆਂ ਨਾਲੋਂ ਨੀਂ ਭਤੀਜੇ ਪਿਆਰੇ ਭੂਆ ਕਹਿ ਕੇ ਮੱਥਾ ਟੇਕਦੇ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਸੀਂ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਭੈਣ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਵੀਰ ਪਿਆਰ ਕੁੱਟ-ਕੁੱਟ ਭਰਿਆ ਪਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਡੁੱਲ੍ਹ ਡੁੱਲ੍ਹ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਉਸ ਤੋਂ ਆਸਾਂ ਵੀ ਰੱਖਦੀ ਹੈ, ਹਰ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਵੀ ਲੋੜਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਕੁਰਬਾਨ ਹੋਣ ਲਈ ਵੀ ਤਿਆਰ ਹੈ। …ਲੋੜ ਹੈ ਇਸ ਪਵਿੱਤਰ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦੀ ਸਾਂਝ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਦੀ।

-ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ‘ਰੁਪਾਲ’
* ਸੰਪਰਕ:98147-15796